JAARRINGEN - Karel Eykman (De Harmonie)

Er zijn schrijversnamen die je je hele leven vergezellen en die van Karel Eykman is er daar één van. Dat begon bij de televisieuitzendingen van Woord voor Woord, waar zijn bewerkte bijbelverhalen verteld werden door Aart Staartjes, en de tekeningen van Bert Bouman getoond werden. Uiteraard lazen we thuis ook uit de Woord voor Woord-kinderbijbel. Daarna waren het zijn liedjes en sketches die ik zag en hoorde: in de Stratemaker-op-zee-show en de J.J. de Bomshow - ook al was het niet de bedoeling dat ik daar (vanwege grof taalgebruik) naar keek. Nog later, toen ik op de Pedagogische Academie met kinderpoëzie in aanraking kwam, begon ik zijn bundels te lezen en te waarderen.
Een enkele keer heb ik hem ook mogen ontmoeten - gedurende een memorable treinreis vanuit Limburg liet hij handgeschreven gedichten zien, op het kladblok dat hij altijd bij zich heeft.

Nu is Karel Eykman tachtig jaar geworden. Behalve felicitaties is ook bewondering en ruime aandacht op zijn plaats. Vandaar dat ik in dit Leestips-blog één keer een uitzondering maak en een dichtbundel aanprijs die niet per se (of helemaal niet) voor kinderen is gemaakt. In het net verschenen JAARRINGEN blikt Eykman op een unieke manier terug. Hij schreef voor elk jaar van zijn leven een gedicht. Het is misschien wel zijn beste bundel geworden. Mooi is de lichte toon, met alle melancholieke, maar ook laconieke toetsen die hij die toon meegeeft. Ook de eerlijkheid imponeert: hij beschrijft niet alleen de hoogtepunten, maar ook, bijvoorbeeld, een verliefdheid op een andere vrouw. Natuurlijk komen zijn kinderen en zijn geliefde en zijn collega's van het Schrijverscollectief (zijn vriendschap met Aart Staartjes, zijn soms lastige verhouding met Willem Wilmink) ook aan bod. Maar hij kiest voortdurend details die meer vertellen dan het geheel had kunnen doen. Dit is een schrijver die met een penseel met weinig haren een compleet leven tevoorschijn schildert. Karel Eykman heeft simpelweg een van de beste dichtbundels van het jaar afgeleverd, en dient gevierd te worden om zijn totale werk, maar óók om deze prachtige nieuwe bundel - en daarin zijn oog voor het perfecte, simpele, alleszeggende detail. 

SUZIE RUZIE EN HET SCHAARTJE & SUZIE RUZIE EN DE STINKVINGER - Jaap Robben & Benjamin Leroy (Gottmer)

Suzie Ruzie is the new girl in town. Ze komt maar liefst met twee avonturen de kinderliteratuur binnengelopen en dat is leuk - want ze mogen er meteen allebei zijn. In de Stinkvinger gaat het over geurtjes ('stankjes') die Suzie overal vandaan haalt - en haar arme hondje moet raden wat wat is. Het levert een zeer zintuiglijk verhaal op. In Het schaartje is het een zeer ongecontroleerd schaartje dat overal happen van neemt, móét nemen - en Suzie Ruzie draagt daar werkelijk geen enkele verantwoordelijkheid in. Jaap Robben schrijft heel fijne voorleesteksten, hij rijmt onnadrukkelijk en wijst zo de voorlezende ouders de weg.
De boeken moeten voor Benjamin Leroy een feest zijn geweest om te maken. Hij heeft het heel duidelijk naar zijn zin, want het tekenplezier spat ervan af. Ook zijn visuele grappen werken heel goed, juist omdat hij zich binnen de pagina's soms beperkt. De focus is goed, de dynamiek is goed, en dat zorgt samen voor het feit dat we uitkijken naar meer SR.

   

HAAIENEILAND - Rob Ruggenberg (Querido)

Er is iets verslavends aan de avonturenboeken van Rob Ruggenberg. Als je eenmaal aan een ervan begint wil je doorlezen en doorlezen. Waar hem dat in zit? Ik denk in het feit dat hij de historische informatie altijd in dienst van het verhaal stelt. Wát je leest is interessant, maar Ruggenberg zet meteen in op actie. Ook het feit dat hij geen ruigere episodes uit de weg gaat helpt. En tenslotte ontdekt hij steeds onderwerpen uit de geschiedenis waar we nog maar weinig over lazen.
Dat geldt vooral voor HAAIENEILAND, een van zijn allerbeste verhalen. Roemer is - omdat hij geen perspectief in Zeeland meer had - samen met zijn broer aan boord van een schip gestapt dat op zoek gaat naar Zuidland, een geheimzinnig rijk vol schatten. Dat wordt niet gevonden. Wel komt Roemer, overigens zonder zijn broer, die al heel vroeg in het boek een triest lot te wachten staat, op een eilandje te wonen, een koraaleiland. Waar hij een bijzonder meisje leert kennen, voor wie hij vervolgens behoorlijk zal moeten vechten.
Rob Ruggenberg is zelf op dit eiland geweest, ver in de Stille Zuidzee, en hij wéét dus waar hij het over heeft. Dat is goed te merken, want na het spannende verhaal wil je graag nog even op het eiland blijven, als lezer, en dan is er gelukkig een uitgebreid nawoord. Een aanbevelenswaardig boek, dit HAAIENEILAND.

SIENS HEMEL - Bibi Dumon Tak & Annemarie van Haeringen (Querido)

Er zijn redelijk veel kinder- en prentenboeken waarin de dood een rol speelt. Veel van die boeken ontroeren, veel troosten. Nu is er SIENS HEMEL en dat kleine boekje doet het allebei, in schitterende mate. Sien, hond en levenskameraad, is gestorven, en zowel de volwassenen als het Kleine Broertje uit het verhaal zijn heel verdrietig. Maar het Kleine Broertje leidt de weg naar de troost. Hij stelt allerlei vragen, waar de volwassenen (in dit boek aangeduid als 'wij') zo eerlijk mogelijk antwoord op geven. Maar hij laat ook zien hoe ze over Siens nieuwe verblijfplaats zouden kunnen denken, en hoe ze daarom voortaan met het gemis zullen kunnen leven.
Dit klinkt vrij zwaar, maar de grote kwaliteit van dit boek is nu juist dat het dicht bij kinderen blijft, dat het prachtig van taal is en dat het 'waarlijk' is, dat wil zeggen: je voelt dat deze zinnen écht zijn, dat ze zo gevoeld zijn. En dan het einde: dat biedt een stralend perspectief.
Annemarie van Haeringen maakte er een van haar allerbijzonderste boeken van. In een schitterende vormgeving (van Tessa van der Waals) zien we Sien haar bestemming vinden. Kijk zelf in het boek hoe knap dat gedaan is. Zet het boek vooral ook rechtop neer, dan vallen de bladzijden wat open en opent zich een waaier aan kleuren.
Dat dit boek gaat troosten is zeker, maar dat het gaat opvallen ook. En: het zal een klassieker worden - want zelden lukte een essentieel prentenboek zó goed.

HET GEHEIM VAN DE BEVROREN BOERDERIJ - Hans Kuyper (Leopold)

HET GEHEIM VAN... is een mooie serie. Leopold publiceerde al tientallen delen en zorgde daarmee voor een betrouwbare leesboei voor kinderen die niet al te dikke boeken, met een herkenbaar avontuur, tot zich willen nemen (of willen verzamelen). Natuurlijk zullen er heus mindere delen tussen zitten, maar over het algemeen is de kwaliteit hoog, en regelmatig zitten er bijzonder geslaagde boeken bij, zoals eerder al titels van Chris Bos, Anna Woltz, Gerard van Gemert en Rindert Kromhout.
HET GEHEIM VAN DE BEVROREN BOERDERIJ komt daar nu bij. Hans Kuyper is een van onze betere schrijvers en dat merken we ook weer in deze titel. Het gaat niet eens zozeer om het avontuur (hoewel de met slopen bedreigde boerderij uit de titel op een inventieve manier wordt gered), maar om de mensen in dit boek. Hoofdpersoon Kim is met haar ouders onderweg om haar oma naar een verzorgflatje te brengen. Oma heeft Alzheimer, maar dat maakt het verhaal nog geen zwaar verhaal over ziekte. Kuyper weet iedereen namelijk zo levend te maken, zo geloofwaardig: vader die grapjes gaat maken als hij in een slechte bui is, oma die met zinnen uit oude liedjes reageert op wat er om haar heen gebeurt (en die liedjes worden achterin het boek opgesomd!), mooie wijsheden als 'Je mag best schrikken. Maar bang zijn is zonde van je tijd.', en vileine details over de begeleidster in het tehuis die rondloopt met een button met het woord 'Hoera' erop.
Kuyper weet waar hij het over heeft, hij heeft humor en gaat belangrijke thema's niet uit de weg, maar vergeet tegelijkertijd de kinderen niet. Dat alles zorgt voor een prachtig klein verhaal, met tekeningen (van ivan en ilia) die al even helder en licht zijn als de vertelling zelf. Fijn boek.