DE EVOLUTIE VAN CALPURNIA TATE - Jacqueline Kelly (Querido)

Dat is wat je - als je een ervaren jeugdboekenlezer bent - wilt zien: een enorm origineel uitgangspunt. DE EVOLUTIE VAN CALPURNIA TATE speelt in het jaar 1899 en gaat over de tienjarige Calpurnia, die drie oudere en drie jongere broers heeft, een vader en moeder die op stand leven, en een grootvader die, nadat hij zijn bedrijf aan zijn zoon overgedaan heeft, gefascineerd is geraakt door de wetenschap. Dat laatste deelt hij met Calpurnia (Callie). Hun samenzijn vormt het hart van het boek. In sprongetjes door de tijd (elk hoofdstuk een sprongetje) wordt ongeveer een jaar uit het leven van Callie beschreven: het jaar waarin ze gaat begrijpen wat er van haar, als meisje uit gegoede kringen, verwacht wordt, en ook het jaar dat ze van zichzelf begrijpt dat ze wil gaan studeren en wetenschapper wil worden - hoe onmogelijk dat voor meisjes in die tijd dan ook nog lijkt.
Kelly's vertelstijl is fijn beeldend. Daarbij wordt alles met humor verteld, en zijn vooral ook de episodes waarin de natuur geëxploreerd wordt heel levendig beschreven. Dat laatste geldt trouwens ook voor al Callies gesprekken, ruzietjes en contacten met haar broers, vooral met de alleroudste en de allerjongste. Kelly's verhaal is warm en levert een boek op waarin je graag vertoeft, en waarin je na afloop graag nog wat langer had willen verblijven.

Dit boek werd heerlijk vloeiend vertaald door Annelies Jorna.

SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM - Astrid Lindgren (Ploegsma)

Hoe zet je een kinderverhaal op? Niemand die dat zo goed wist als Astrid Lindgren. Ik lees en herlees de Zweedse grootmeesteres van tijd tot tijd en altijd met bewondering en plezier. In SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM zijn vrijwel al haar korte verhalen (opnieuw) samengebracht. We vinden er vertellingen in die ook apart gepubliceerd zijn, zoals bijvoorbeeld Lindgrens eerste korte verhaal, IN SCHEMERLAND, dat een prachtig prentenboek werd met onze eigen Marit Törnqvist, of SPEELT MIJN LINDE, ZINGT MIJN NACHTEGAAL. Elk verhaal vangt de lezer in de eerste zinnen. Die zijn bij Lindgren vaak hemels helder én intrigerend: 'Wij hebben thuis een draakje gehad.' Of: 'Er was eens een prinsesje dat dood was.' Natuurlijk vinden we de echte Lindgren-ingrediënten op vrijwel alle bladzijden: de onomwonden keuze voor de kinderen, de lol van het spelen en van de no-nonsense, de natuur- en dorpsachtergrond en het niet uit de weg gaan van onderwerpen als armoede, dood en ongeluk. Maar ook: de grote rol voor de fantasie. Er zijn kleine mannetjes (voorlopers van Karlsson op het dak), onzichtbare tweelingzusjes en poppen die tot leven komen. Tekenaar Alex de Wolf voorzag alle verhalen van zwart-wit illustraties en maakte een mooi nieuw omslag. SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM, kortom, is een van die tijdloze Lindgrenboeken die je ieder kind graag zou voorlezen.

BOSCH, HET VREEMDE VERHAAL VAN JEROEN, ZIJN PET, ZIJN RUGZAK EN DE BAL... - Thé Tjong-Khing (Leopold) - OP ZOEK NAAR JEROEN, BOSCH IN ZIJN SCHILDERIJEN - Paul van Loon (Leopold)

In 2016 is het vijfhonderd jaar geleden dat de schilder Jheronimus Bosch stierf. Bij uitgeverij Leopold - vermaard in boeken voor kinderen over kunst - verschenen twee boeken die hiernaar vooruitwijzen. In beide boeken verdwaalt iemand in de vreemde wereld van de wezens van Bosch.

Meestertekenaar Thé Tjong-Khing laat in BOSCH het jongetje Jeroen van een klif vallen. Hij heeft een rugzakje om en een netje met een bal erin in zijn hand. Wat volgt, in dit tekstloze groot-formaat prentenboek, is een fascinerend verhaal (ja, verháál) waarin Jeroen zijn bal en zijn rugzak bij zich moet zien te houden, maar ook allerlei mensen en wezens moet helpen, en zelfs twee kinderen en een engelenmeisje moet bevrijden. Het is een boek dat samen met KUNST MET TAART - ook dit jaar verschenen - hoort bij het beste dat Thé ooit maakte en ook hoort bij het beste van alle kinderboeken die er dit jaar uitkwamen. Wat een plezier, wat een brille, wat een beheersing, wat een vertelling.

Paul van Loon liet zichzélf in de wereld van Bosch verdwalen. Hij beschrijft zijn nachtmerrie-achtige reis, die naar eigen zeggen voor hem griezeliger is dan de wereld van zijn Griezelbus-verhalen. Het leesboek wordt compleet gemaakt door vele reproducties van (uitsnedes van) Bosch' werk. Dat zorgt ervoor dat kinderen veel en veel beter naar het werk van deze schilder gaan kijken. Wérkelijke kunsteducatie dus, in de vorm van een toegankelijk verhaal.
Kunstboeken voor kinderen - zo moet het.

  

DE JONGEN, DE NEUSHOORNVOGEL, DE OLIFANT, DE TIJGER EN HET MEISJE - Peter Verhelst & Carll Cneut (De Eenhoorn)

Peter Verhelst schreef een verhaal dat zich diep in het groene Zuid-Afrika afspeelt - en het begint geheimzinnig. In zeer zintuiglijke taal draagt hij ons als lezer in het hoofd van de jongen die de hoofdpersoon is mee, bedekt door klei, een hut binnen, waar de jongen zal moeten verblijven en de zaken leren die een jongen moet leren voor hij een man is. Hij zal ook zijn twee totemdieren moeten benoemen en de dieren die de jongen kiest zijn de neushoornvogel en de tijger. De een moet hij temmen, de ander moet hij doden. Dat gebeurt, maar de jongen krijgt in de tussentijd met dood en verstoting te maken. Maar ook met familie en de bescherming van zijn zusje - die de vertelling in het tweede deel van dit boek heel mooi overneemt. Het is een vervoerend verhaal geworden, en daar dragen de platen van Carll Cneut aan bij. Van zijn oerwoud gaat ondoordringbaarheid uit, en je kunt de zware natuurgeuren bijna ruiken, zo zintuiglijk zijn ook zijn prenten. Op het eind, als de jongen de ultieme confrontatie aan moet gaan, confronteert Cneut ons evenzeer - met een korte reeks overweldigende platen.
Een sterk geheel, dit leeftijdloze boek, met mooie vormgeving van Dries Desseyn.
   

HET WONDER VAN JOU EN JE BILJOENEN BEWONERS - Jan Paul Schutten & Floor Rieder (Gottmer)

Hoe scheef zou het huis van de kinderliteratuur staan als er geen monumentale boeken waren om het overeind te houden? Ons Nederlandse kinderliteratuurhuis wordt de laatste jaren goed gestut door de boeken van Jan Paul Schutten. Na het monumentale HET RAADSEL VAN ALLES WAT LEEFT (over leven & evolutie) is er nu het monumentale HET WONDER VAN JOU EN JE BILJOENEN BEWONERS, over het menselijk lichaam.
Het boek is weer zo monumentaal omdat je bij elke alinea denkt: ja, zo moet het er staan. Schutten is een leraar zoals je zou willen hebben, iemand die weet wat hij moet vertellen, maar vooral ook weet hóé hij het moet vertellen. Hij begrijpt waar de ingang in informatie zit, de ingang waardoor we binnenkomen in de wonderkamertjes van de wetenschap. En zo begrijpen we na het lezen van dit boek opeens hoe een pijnstiller de pijn kan vinden (dat vroeg ik me inderdaad al jaren af), wat er in je cellen werkelijk gebeurt, waarom je darmen zo hoogbegaafd zijn en nog zoveel meer.
Niemand zou dit beter kunnen illustreren dan Floor Rieder. Wat zijn zij en Jan Paul Schutten op elkaar ingespeeld! Waar de tekst een preciezere illustratie nodig heeft, levert zij die, waar er vrijheid is om meer fantasie te gebruiken, neemt zij die. Haar tekeningen zijn altijd klaar om nóg eens bekeken te worden, je ontdekt steeds wel wat nieuws.
Dit is opnieuw een hartenwerk van twee grote makers, daarbij is het weer schitterend uitgegeven door Gottmer en is de vormgeving (dit keer van Suzanne Nuis) heel sterk, en dus is dit boek: monumentaal.
 

DE EEN NA LAATSTE DOOD VAN HET MEISJE CAPONE - Isabel Hoving (Querido)

Dit dikke boek, een boek waar schrijfster Isabel Hoving de tijd voor nam, is 'in your face' en overweldigend. Het speelt aan het eind van deze eeuw en de toestand van de wereld, en vooral van het oude Europa, is deplorabel. Zowel op milieu- als politiek niveau lijken er geen wetten meer, is iedereen voor zichzelf begonnen. En Ewa Capone, zestien jaar, beweegt zich door die anarchie. Ze heeft haar hondje aan haar zijde, en doet gelukkig, gedurende het boek, liefdes en vriendschappen op. Maar ook die zijn nooit veilig en kunnen altijd leiden tot (een vorm van) de dood. Ja, daar gaat dit imposante boek over: over hoe je je voortbeweegt tussen leven en dood, en soms zelfs létterlijk daartussenin.
Wat Isabel Hoving hier presteert is ongelooflijk: ze lijkt van elke episode zoveel méér nog te weten dan wat we lezen, ze beheerst de hele materie en bepaalt precies wat wij te zien en te voelen krijgen. Dit boek trekt je dagenlang mee naar een kijk op de toekomst (ik las het ten tijde van de belangrijke Europese klimaattop in Parijs!) waaruit geen ontsnappen mogelijk is. DE EEN NA LAATSTE DOOD VAN HET MEISJE CAPONE is indrukwekkend, is meeslepend, is heftig, is brutaal, en doet vooral zo niéuw aan: nieuw in de Nederlandstalige fantasy-literatuur, nieuw in de Nederlandse Young Adult-literatuur. Isabel Hoving maakt van Ewa Capone een fenomeen, en dat is omdat ze dat zelf als schrijfster ook is: een fenomeen.

DE NOOTJESROOF - Ulf Nilsson & Gitte Spee (Memphis Belle)

Zo'n klein samenlevinkje: een bos, wat dieren, iedereen is op vriendelijkheid uit behalve één vervaarlijke nootjesdief - dat treffen we aan in het eerste deel over inspecteur Gordon, de pad die vooral van muffins, stempels zetten en binnen zitten houdt en helemaal niet van erop uit moeten in de sneeuw. Het werd geschreven door de vermaarde Zweedse schrijver Ulf Nilsson van wie nog helemaal niet veel werk in het Nederlands beschikbaar is. De illustraties (heel fijn, met humor, met warme kleuren) van Gitte Spee komen ook van de Zweedse uitgave, maar zijn dus door Memphis Belle 'naar huis' gehaald. Het is te hopen dat de vertaling van de andere delen ook snel volgt, want wat kan die Nilsson schrijven! In elk verhaal zit dat vrolijk-laconieke, de pad en zijn nieuwe assistent het muisje zijn meteen échte karaktertjes, en dan krijgen we ook nog een dieren-Tatort-achtig speurdersverhaal mee. Dit is wat deze reeks brengt: plezier, voluit plezier.

Dit boek werd vertaald door Loes Randazzo.

ALLEMAAL AAN TAFEL! - Rindert Kromhout & Margriet Heymans (Leopold/Gemeentemuseum Den Haag)

De ondertitel van dit nieuwe kunstprentenboek luidt: Hoe Graaf Jan een meisje vindt dat precies weet hoe het hoort, en die ondertitel kan als een samenvatting van het verhaal van Rindert Kromhout gelezen worden. Graaf Jan moet een meisje zoeken en gaat daartoe met tafelzilver en servies op pad. Allerlei familie nodigen hem uit, omdat ze huwbare dochters hebben, maar uiteindelijk zoekt Jan een meisje dat op héél andere wijze weet 'Hoe Het Hoort.'
Dat is knap bedacht van Kromhout, want een verhaal rond dit moeilijke thema (tafelmanieren) is niet evident. Hij maakt er een lichte vertelling van, maar wel een met een serieuze grond.
Kromhout vindt een heerlijke match in Margriet Heymans, die taferelen tekende waarin je, als het een echte wereld was, eeuwig in zou willen blijven wonen. De kleuren zijn zacht, het is er mooi weer, en de interieurs zijn altijd van een evenwichtige schoonheid. De tekeningen met de kaders van de keukens en kamers van de groenteboer, de slager, de burgemeester et cetera zijn van een verbluffende schoonheid. Je zou ze in mooie dunne lijstjes aan je wand willen hebben hangen.
Het is ontroerend om weer een boek van Margriet Heymans in handen te hebben, en dan is het ook nog eens zo'n móói boek. De reeks uitgaves door het Haags Gemeentemuseum en uitgeverij Leopold is verrijkt met een heel, heel heerlijk exemplaar. 

DE ZEE ZIEN - Koos Meinderts (De Fontein)

Kees is opeens bevriend met Jan. Deze vriendschap tussen een vijftienjarige en een zestienjarige ontrolt zich tegen het decor van de late jaren vijftig: ze gaan vissen, ze praten over wat vrijheid werkelijk is en ze dagen elkaar uit. Dat wil zeggen: Jan daagt Kees uit, want hij vindt dat ze samen een hoge schoorsteenpijp moeten beklimmen om van heel boven de zee te kunnen zien. Uiteindelijk doet Jan dat in zijn eentje, omdat Kees niet durft. Maar: Jan valt, sterft - en Kees ziet dat gebeuren.
Dat levert een levenslang geheim en een levenslang schuldgevoel op, en vanuit het terugkijken op die vroege, bepalende gebeurtenissen, tientallen jaren later, begint het boek. Het schitterende boek. DE ZEE ZIEN is een - ondanks het thema - licht boek over vriendschap, vrijheid, dood, schuld en ook en vooral over eerste liefde. Jans tweelingzus Marijke zet Kees' hoofd en lichaam aan tot overkoken, en hoe mooi en sensitief zijn de passages die Meinderts hieraan gewijd heeft! Ook de dialogen tussen Jan en Kees strálen. DE ZEE ZIEN flonkert door zijn humor, door zijn compassie, door zijn enscenering en door zijn liefde en wordt daarmee een jeugdroman die alle leeftijdsgroepen verbindt. 
 

SURVIVAL - LYDIA ROOD (Leopold)

Het is altijd goed nieuws als een van onze belangrijkste schrijvers - Lydia Rood - een nieuwe jeugdroman aflevert. Dat goede nieuws komt gelukkig vrij vaak tot ons. Vorig jaar was er ALI'S OORLOG (uitstekend boek), de historische jeugdroman DE RIDDERS VAN ROSANDE (die ik nog niet las), volgend jaar is er XINIA'S WRAAK, en nu las ik SURVIVAL. Het gaat over Liesbeth van dertien, die door haar ouders op survivalkamp wordt gestuurd. In dat kamp, in de Ardennen, ontmoet ze allerlei leeftijdsgenoten, en leert ze de problemen en eigenschappen van die hele bonte mengeling lotgenoten kennen. Er gebeurt dus veel, het verhaal zit vol actie. Maar bovenal leert Liesbeth langzaam iets van zichzelf, en van haar ouders begrijpen. Want het wordt ons al snel duidelijk dat survivallen in dat kamp, waar ze zo tegenop zag, een makkie is vergeleken met het survivallen dat ze dag aan dag thuis moet doen. Met hulp van een paar bijzondere kampgenoten (bijvoorbeeld de stoere Raf) krijgt ze dan toch hier en daar inzicht in bijvoorbeeld de situatie van haar moeder - een mooi einde aan een levensecht boek.
 

TOT HIER EN NIET VERDER! - Isabel Minhó Martins & Bernardo P. Carvalho (Gottmer)

Een prentenboek uit Portugal, die zie je niet zoveel. Maar TOT HIER EN NIET VERDER! verdiende het om vertaald te worden. Goede zet dus, van uitgeverij Gottmer. Er wordt gespeeld met dat wat een prentenboek kan zijn: de generaal heeft aan de grens van de linkerbladzijde een soldaat op wacht gezet. Niemand mag de rechterbladzijde binnen, want die is voor de generaal zelf gereserveerd. Natuurlijk houdt de blokkade niet lang stand en wordt het een vrolijke chaos. Dit pleidooi voor vrijheid is getekend in bonte kleuren, met komische figuurtjes die met viltstift gemaakt zijn. Op de schutbladen worden alle personages voorgesteld, en ook daar valt (in de naamgeving) heel wat te gniffelen.

Dit boek werd vertaald door J.H. Gever. 

VOS & GOUDVIS - Nils Pieters (De Eenhoorn)

Na prentenboeken met tekst van Jonas Boets en Brigitte Minne en na DRAAK, een prentenboek met eigen tekst, komt Nils Pieters nu met zijn beste boek: VOS & GOUDVIS. Opnieuw schreef hij zelf de tekst, maar het bijzondere is dat die heel spaarzaam is, en precies aangeeft waar het in dit verhaal om gaat: een laatste mooie reis van twee vrienden. Die vrienden zijn Vos en Goudvis. Vos neemt Vis mee langs vrijwel alle delen van de wereld. Die woordloze platen zijn minder uitbundig dan Pieters' vorige werk, maar in hun geconcentreerdheid doen ze juist gevarieerder aan. Soms zijn ze donker, soms zijn ze vrolijk, soms ligt de nadruk op het landschap, soms juist op de twee vrienden. En aan het eind van het boek volgt een ontroerend einde. Fijne ontwikkeling, deze VOS & GOUDVIS!
 

IK ZIE JOU, ZIE JIJ MIJ? - Siska Goeminne & Alain Verster (De Eenhoorn)

Een man, die net uitvoerig zijn tanden heeft gepoetst. Een eenzame vis in een kom. Een oude, wat dommelende dame op een bankje in het park. Een hondje. Een jongen. Een kind in de bak van een bakfiets. Een nog onbekende mevrouw. Ziedaar de personages in het hoogst intrigerende IK ZIE JOU, ZIE JIJ MIJ? Dit is een van de meest bijzondere boeken die er dit jaar verschenen zijn. Siska Goeminne schreef een mooie, ritmische tekst, die je het liefst hardop wilt lezen. Het boek bundelt geheimzinnigheid en zomernamiddagsfeer tot een heel spannend geheel. Elk van de personages in dit boek doet iets rondom een pleintje. Op elke bladzijde gaat het 'verhaal' van een van hen verder, maar we komen steeds terug bij Alain Versters pleintje. De tekeningen zijn een wonder van schoonheid. Van kleur, van compositie. Er zijn ongelooflijk veel details, er is een beetje absurdisme, maar niet teveel, er zijn grappen en grapjes - en dat alles met Alains bijzondere technieken, zeer arbeidsintensief, tevoorschijn getoverd. Maar juist dat arbeidsintensieve levert een diepte op, die ervoor zorgt dat dit boek een mijmering in beeld wordt, een herinnering aan gelukkige dagen. Heel mooi is ook de tekstafsluiter, waarin de focus van de mensen en dieren op het pleintje verlegd wordt naar ons, naar de lezers. 'Waar ben jij?' vraagt het boek, en echt, je gaat terugbladeren naar de vele figuurtjes op de rijke pleinprenten - misschien heeft Alain jou stiekem toch al ergens neergezet! De vormgeving (van Leen Depooter) is sterk, die geeft het verhaal en het beeld alle ruimte om zich te ontplooien in het juiste tempo. En zo vertrekt de droom. Want ja, dit boek droomt zich bij je naar binnen en gaat daarna niet meer weg.

MEMORY KONIJN - Maranke Rinck & Martijn van der Linden (Lemniscaat)

Een prentenboek dat én mooi én grappig én inventief-vernieuwend is - hoe vaak kom je er een tegen? Met MEMORY KONIJN hebben we een bijzonder exemplaar. Het aloude Memoryspel omgeeft het boek, en dit bedoel ik letterlijk: de kaartjes van een Memoryspel dat bij het boek hoort krijg je cadeau, je kunt ze uit het karton, dat de achterflap van het boek is, drukken. Maar het spel wordt weerspiegeld in het verhaal, dat gaat over de aloude vraag: waar is degene bij wie ik hoor? Het ene konijn zoekt het andere, en dit geldt in het boek ook voor bijvoorbeeld een zoekende kip, een zoekende draak en een compleet zoekend volk.
Het over dit boek schrijven heeft iets beholpens, omdat er zoveel kanten aan zitten, die op een heel natuurlijk en eenvoudige manier in elkaar passen wanneer je het boek leest (of voorgelezen krijgt). Of wanneer je het boek spéélt - kijk, daar ga ik alweer, met mijn ingewikkelde beschrijvingen.
De stijl waarin Martijn van der Linden dit verhaal heeft getekend (hij heeft vele stijlen) verknoopt helderheid met gein. De niet al te uitbundige toevoeging van kleur werkt heel goed, het boek doet juist daardoor heel vrolijk aan.
Een boek dus, dat alles heeft. Haal het maar snel.

THE CURIOUS GARDEN - Peter Brown (Little, Brown Books for young readers)

Vorig jaar kwam er voor het eerst een prentenboek van Peter Brown in Nederland uit: MENEER TIJGER WORDT WILD. Ik mocht het vertalen en was het helemaal eens met de vele positieve berichten en recensies. Daarna leerde ik ook zijn andere werk kennen, waaronder het blinkende THE CURIOUS GARDEN.
In dit oogverblindende prentenboek gaat het om de kleine Liam, die op een oud spooremplacement een bijna verdord boompje ziet - en besluit tuinman te worden. Het boompje bloeit op en al snel wordt het boompje tot tuin, en de tuin breidt zich uit en uit en uit. In prachtige, soms tekstloze platen toont Brown hoe de natuur terrein wint, geholpen door de gelukkige Liam.
De kleurtonen doen warm en licht aan, en maken je daarmee, net als het rondlopen in een echte tuin, op een down-to-earth manier blij. Het verbazendst zijn de perspectieven die Brown kiest, waardoor het boek een heel fijn kijkritme krijgt. We gaan van brede spreads naar kleine tekeningen, maar alles is steeds in balans - zonder dat het artificieel wordt.
Het prentenboek is nog niet in Nederland aangekocht, dus hopelijk gebeurt dat snel? Er zijn maar weinig boeken die over dit thema gaan (aan het eind heeft Liam met zijn tuintje ook vele andere inwoners van de stad - die overigens niet speciaal in Amerika ligt, maar overal zou kunnen zijn - aangestoken), en in tijden van duurzaamheid en klimaatbedreigingen is een zo sprankelend boek over dit thema, mooi voor kinderen én volwassenen, zeer welkom.

Onderscheidingen voor het boek:
 E.B. White Read-Aloud Picture Book Award (2010)
Children’s Choice Illustrator of the Year Award (2010)
An ALA Notable Children’s Book (2010)
en starred reviews in oa Publishers Weekly - waardoor dit boek een bestseller werd in de Verenigde Staten.

Overigens debuteert Peter Brown binnenkort als 8+-schrijver met zijn nieuwe boek THE WILD ROBOT!

GROTER DAN DE LUCHT, ERGER DAN DE ZON - Daan Remmerts de Vries (Querido)

We lezen een dagboekachtig verslag van Elmer. Hij keert zijn hoofd voor ons binnenstebuiten - we mogen heel dichtbij komen, sterker nog: hij wil dat we van hem leren. Hij wil dat we weten dat we vrij zijn in ons hoofd, dat daar de ware, of misschien wel de enige vrijheid bestaat die we ooit zullen krijgen. Deze les staat aan het begin én aan het eind van GROTER DAN DE LUCHT, ERGER DAN DE ZON.
In de rest van het boek vertelt Elmer ons over zijn klasgenoten, over zijn ouders en over Lomax - de stem die in zijn hoofd de hoogste toon zingt. Het boek doet bijna aan als een geheim, zó dichtbij mogen we bij de échte Elmer komen, Dat is een kenmerk van meer van Daan Remmerts de Vries' boeken (ook bij TIJGEREILAND was dat zo, en dit boek is daar duidelijk familie van), maar hier horen we een jongetje dat ons bijna iets bezweert. Remmerts de Vries doet dat door zijn geraffineerd psychologisch schrijversinzicht, door de urgentie die hij dit boek meegeeft, maar ook bijvoorbeeld, technisch gesproken, door het cursief zetten van woorden die we met extra nadruk moeten lezen, die iets onthullen.
GROTER DAN DE LUCHT, ERGER DAN DE ZON werd daarmee een verhaal dat ertoe doet, en een verhaal dat anders is dan vrijwel al het andere dat voor deze leeftijd geschreven wordt. Een groot bewijs van het bijzondere schrijverschap van Daan Remmerts de Vries.
P.S.: extra complimenten voor het sterke omslag (van Moker Design).
 

BRENDON CHASE - B.B. (Ploegsma)

Het is al een tijdje een mooie hausse: de hang naar het lezen van klassiekers. Maar die hausse speelt zich met name af in de wereld van de boeken voor volwassenen. STONER van John Williams zette de toon, en vele andere grote successen volgden. De kinderboekenwereld bleef hierbij achter. Niet in Engeland: daar is er glorie voor Tonke Dragts A LETTER FOR THE KING - maar in Nederland is het nog niet gebeurd, het teruggaan naar ten onrechte niet eerder ontdekte boeken. En dat terwijl het speciale stimuleringsprogramma van het Nederlands Letterenfonds hiervoor, Schwob, óók aanvragen van uitgeverijen voor kinderen zou willen en kunnen honoreren.

Maar gelukkig is er dan nu BRENDON CHASE. Een paar decennia geleden was de gelijknamige televisieserie in ons land te zien, maar het boek zelf werd vreemd genoeg nog nooit vertaald. Het kwam uit in 1944 en speelt zich af in de twintiger jaren van de vorige eeuw. En, laat ik het meteen zeggen, het is een van de allerfijnste boeken die ik de afgelopen tijd las. Het is lekker dik (366 pagina's) en ik heb er zo'n heerlijke leestijd aan mogen besteden dat het haast als vakantie voelde. Natuurvakantie. Want daar gaat BRENDON CHASE over. Drie broers (de oudste is 15, de jongste is 11) besluiten om aan hun strenge tante, bij wie ze een halfjaar lang 'geparkeerd zijn', te ontsnappen en in het bos te gaan wonen. Dat lukt ze dan ook, hoewel ze op de hielen gezeten worden door de politie en ook door de gevaren van het woud, de stormen, de mist en zeer onverwachte ontmoetingen. Maar het hele boek straalt vanuit het hart van het verhaal: daar vertelt B.B. (een pseudoniem van Denys Watkins-Pitchford, 1905-1990, het geboortejaar verraadt al dat dit boek een behoorlijk autobiografische inslag heeft) hoe de oudste jongen, Robin, in het water van een stroompje ligt te kijken. Hij staart er naar de schaduwen die de stekelbaarsjes maken op de bodem en is extreem gelukkig. Dat beschrijft B.B. allemaal op zo'n manier dat je er als lezer ook vrijer van gaat ademen. Het is, denk ik, eigenlijk waar het de auteur om te doen was: de dichte connectie die er kan bestaan tussen mens en natuur voelbaar te maken. Er staat een ruime hoeveelheid prachtige observaties in het boek, zoals:
'De geur van de sneeuw... die valt op geen enkele manier te beschrijven! Het had een scherp aroma dat beet in je longen. Een zuivere, schone lucht, als een ontsmettingsmiddel uit de natuur.'

In het boek is er dus veel ruimte voor natuurbeschrijving (bijvoorbeeld over de grote weerschijnvlinder, die tóén zeldzaam was, maar nu, bijzonder is dat, weer oprukt in ons land!), maar ook voor karaktertekening en ook voor slapstickachtige achtervolgingen. Ja, BRENDON CHASE heeft alles wat je wil van een klassieker. Er wordt wel in gejaagd, en er worden dieren gedood - dat kan nu misschien wat controversieel zijn - maar het past in de tijd, en bovendien letten de jongens heel goed op wát ze bejagen.

Het verhaal pleit dus voor harmonie met wat om ons heen leeft, maar doet dat in de vorm van een vertelling waarnaar je de hele dag - als je andere dingen aan het doen bent - terugverlangt. Een heel mooie ontdekking is dit, van uitgeverij Ploegsma, en goed vertaald door Luc van Heerwaarden. Hopelijk volgen er meer klassiekers, hopelijk komen er meer boeken van B.B., hopelijk is er een publiek voor dit boek dat de lezer stooft als in de lentezon, bevrijdt als een sprong in een poeltje in de zomerhitte, betovert als de waaier aan kleuren van blad in de herfst.

BRENDON CHASE  werd vertaald door Luc van Heerwaarden.

SUIKERSPIN - Derk Visser (Gottmer)

Ezra (12) is de oudste dochter van een vader die in een oorlog heeft moeten werken en nu niet meer tegen vuurwerk, harde knallen en ander geweld kan. Bijna op het einde van SUIKERSPIN zegt hij: 'Ik heb er een zooitje van gemaakt, Ezra.'
Zij antwoordt: 'Een zooitje waarvan?'
'Van het leven.'
'O. Daarvan. Geeft niet hoor.'
Dat soort dialogen tekenen het karakter van Ezra - een meisje dat twaalfjarig-stoer alles goed probeert te maken en het tekent ook de schrijfstijl van Derk Visser. Nuchter, geestig.
In zijn boeken moeten de hoofdpersonen over het algemeen behoorlijk tegen de pech en de wanhoop in duwen, en ook hier moet Ezra samen met haar zusje Zoë flink bergop. Maar zoals altijd is er lucht aan het einde - en dat maakt Derk Visser tot dé chroniqueur van de dapperheid en het doorzettingsvermogen dat kinderen soms nodig hebben. Hij maakt van Ezra een meisje waar je van gaat houden - en dat in het korte bestek van een kindernovelle. Ja, Derk Visser is een unieke schrijver, en SUIKERSPIN getuigt daar opnieuw van.  

SPEELTUIN - Mies van Hout (CPNB/Lemniscaat) en PER ONGELUKT - Simon van der Geest (CPNB/Querido)

Puike feestboeken leverde de kinderboekenweek dit jaar op. PER ONGELUKT is een vrolijk avontuur over Ro die zijn moeder moet zien te bevrijden, nadat ze onterecht in de gevangenis is beland. Daarvoor moet hij, samen met zijn vrienden, nogal wat uitvindingen doen - mooi hierbij is het onderliggende thema: wat je zoekt vind je misschien niet, maar je vindt wel allerlei andere zaken die de moeite waard zijn! De tekeningen van Karst-Janneke Rogaar zijn een sterke bonus.

Net als vorig jaar is het kinderboekenweekprentenboek weer van grote klasse. SPEELTUIN is prachtig van kleur en vorm maar het is ook heel inventief. Een boek als een game - maar dan leuker en toegankelijker. De kinderen en de dieren (steeds komt er eentje bij) gaan op zoek naar de speeltuin en net als het boek van Simon van der Geest is ook hier de boodschap: het gaat niet per se om het einddoel dat je jezelf van tevoren stelde.
SPEELTUIN is een van de absolute hoogtepunten in het prentenboekenaanbod van dit jaar. Jammer dat het geen Penseel kan krijgen, want dat is dit boek zeker waard.

KOM UIT DIE KRAAN!! - Tjibbe Veldkamp & Alice Hoogstad (Lemniscaat)

Tekenaars die uit de weg kunnen met cementmolens, kranen en pletwalsen - die heb je niet zoveel. Alice Hoogstad (Gouden Penseel 2015) kan dat. Ze zet ze in KOM UIT DIE KRAAN!! lekker vet neer, bijna alsof ze van vlees zijn. Haar prachtige perspectieven helpen daarbij: we liggen bijna vóór de wals, we bungelen mee aan de kraan. Daarmee is dit een prentenboek waarin zowel tekenaar als schrijver zeer in hun element zijn, en dat zie je. Oók schrijver Tjibbe Veldkamp dus, want die heeft een gouden plot in handen. In het begin van het boek denk je werkelijk: waarom doet kleine Bart wat hij doet? De oplossing is meesterlijk. Voeg daar het mooie formaat van dit boek aan toe, en de vormgeving, en je hebt een heerlijk verhaal, met heerlijk beeld.

DE LAATSTE WILDE DIEREN - Piers Torday (Luitingh Sijthoff)

Spannend uitgangspunt: Kester, een twaalfjarige jongen die niet kan praten zit opgesloten in zijn kamertje in een overduidelijk totalitair bestuurde instelling - in een totalitair bestuurd land. De dieren zijn uitgeroeid door een verschrikkelijke ziekte en de mensen leven in voortdurende quarantaine. Er is alleen nog wat ongedierte over. En dan stroomt er een bende wilde duiven Kesters kamer binnen. De duiven beginnen tegen hem te praten. En hij verstaat ze!
Zo begint HET LAATSTE WILD, een nieuwe fantasy-achtige trilogie. Maar wat voor een! Piers Torday is een geweldige verteller, en hij is vooral goed in het in taal tevoorschijn toveren van prachtig iconische scènes. waar ook nog andere dieren bij te pas komen dan alleen de duiven en de kakkerlak, met wie hij weleens praat. Van dit soort series wil je graag dat ze én grappig én spannend én ontroerend zijn, en HET LAATSTE WILD is dat allemaal. Een prachtige aanwinst voor de kinderliteratuur, van het kaliber Chaos-trilogie van Patrick Ness - en nu maar hopen dat deel twee (dat vorig jaar in Engeland met de Guardian Children's Fiction Prize bekroond werd!) snel vertaald wordt.    

DE LAATSTE WILDE DIEREN werd vertaald door Aimée Warmerdam.

SCHORRE ZEEHONDEN EN FLODDERWINDEN - Bas van Lier (Hoogland & Van Klaveren)

De kinderboekenweek is begonnen, en dus is ook het thema begonnen: wetenschap, natuur en techniek. In de hele stroom thema-gerelateerde boeken valt SCHORRE ZEEHONDEN EN FLODDERWINDEN leuk op. In een reeks korte stukjes, die als een soort snoer aan elkaar geregen zijn, omdat er van het ene stukje steeds een associatie te zien is naar het volgende, schrijft Bas van Lier aanstekelijk over 'rare, nuttige en grappige uitvindingen' (omschrijving uit de ondertitel: Een vrolijk boek over rare, nuttige en grappige uitvindingen en hun bedenkers.)
Grote namen als Bell, Edison en Da Vinci ontbreken niet, maar de charme van deze bundeling is nu juist dat ook hedendaagse uitvinders/ontwerpers als Boyan Slat (The Ocean Cleanup) en Bob Ursem (van de geurklok, een manier om de tijd te laten weten aan mensen die doof én blind zijn) erin staan. Van zelfreinigende T-shirts tot ambulance-drones: het is een blije mix van hoopvolle ideeën, én een aardig overzicht van grote uitvindingen in het verleden. Aangename non-fictie!

HEB JIJ WEL DOOR HOE GELUKKIG JE BENT? - Dr. Seuss (Gottmer)

Langzaam raakt de hele backlist van Dr. Seuss (opnieuw) vertaald in het Nederlands. Dat is in zijn algemeenheid al goed nieuws, maar in het geval van HEB JIJ WEL DOOR HOE GELUKKIG JE BENT? is het dat voorál. Wat een sprankelend boek! Het bestaat dit keer uit één lang gedicht, dat betoogt dat we zeer gelukkig moeten zijn, omdat we bijvoorbeeld geen Bokkenburger Bruggenbouwer zijn, of meneer De Klerk, die in de IT zit (hij moet puntjes op de i's zetten en sinds kort ook streepjes door de t!) of een Groengebaarde Zwemvlies-kromhoorn-antilope, die het ook al zo zwaar heeft. Het bruist, dit gedicht, het is hilarisch, en behalve de brille van Dr. Seuss is het met name ook weer de brille van bewerker Bette Westera die opvalt. Tsjoe zeg, wat is zij goed. Het is alsof Dr. Seuss in het Nederlands schreef. Topboek.

BOER BORIS EN DE MAAIER - Philip Hopman & Ted van Lieshout (Gottmer)

Leve deze reeks. Meer dan 100.000 exemplaren werden er al verkocht van de voorgaande vijf delen, en de serie rond de kleine Boer die Boris heet lijkt nog niet ten einde. Dat moet hij ook maar niet komen, want in BOER BORIS EN DE MAAIER laat tekenaar Philip Hopman weer zien hoeveel plezier hij in dit project heeft. Naar aanleiding van het geinige verhaal van de maaimachine die steeds maar geleend en defect teruggebracht wordt (en die Boris dan moet repareren) waaieren zijn taferelen uitbundig over de spreads. Het is een wervelend feest van varkens, kippen, schapen, koeien, kinderen, vogeltjes, een kat, een hond en een muisje. De laatste plaat, van een avondfeest ín de megamaaier - met een vrijend varkenspaartje op de bumper, is van posterkwaliteit. En wat die posters betreft: bij dit boeken krijgen we een verjaardagskalender cadeau. Op naar deel zeven.

DE ZEE KWAM DOOR DE BRIEVENBUS - Selma Noort (Leopold)

De eerste bladzijde van dit boek, te lezen als een soort proloog, eindigt met de zin: 'Toen gooide hij me van het dak af.' Dat zet de toon. In heldere, sterke zinnen schrijft Selma Noort naar de diepste nood toe - de diepste nood van een gewoon, liefdevol gezin tijdens de watersnoodramp van 1953. Geholpen door de kinderherinneringen van haar vriendin Lia Soeting zorgde Selma Noort voor een pregnant boek, dat nergens larmoyant of overdramatisch wordt. Dat is een behoorlijke prestatie. Niet alleen kinderen, maar iedereen die iets over het werkelijke beleven van de ramp wil weten zou dit boek moeten lezen. Het is een van de beste van het jaar, en een van de beste die Selma Noort geschreven heeft. Het boek is mooi geïllustreerd door Martijn van der Linden en kreeg een goed afrondend nawoord mee.

WATERKOORTS - Mary Heylema (Querido)

Dit boek, met tekeningen van Gitte Spee, is het debuut van Mary Heylema bij uitgeverij Querido, en het is een fijne binnenkomer. Het gaat over Tijn, die graag held wil worden. Dat heeft hij samen met zijn durfal-vriendje Elton bedacht, en ze zullen ervoor op zwemles gaan. Maar bij die lessen blijkt Tijn in eerste instantie minder dapper dan hij zelf had gedacht. Wat volgt is een fijn plot op kindermaat, waarbij Tijn tijdelijk verwijderd raakt van Elton, maar wel de vrolijke Kiki ontmoet - en uiteindelijk een prachtige levensles leert. Niet alleen de plot is sterk in WATERKOORTS, wat vooral ook opvalt is het oog voor het juiste detail dat de schrijfster toont. Regelmatig laat ze Tijn en de andere kinderen iets doen of zeggen waarvan je denkt: o ja, zó doen echte kinderen dat. WATERKOORTS doet uitzien naar meer van Heylema. 

WE GINGEN OP KROKODILLENJACHT - Bibi Dumon Tak (Querido)

Al sinds een aantal jaren is Bibi Dumon Tak vrijwilligster bij de Amsterdamse dierenambulance. In WE GINGEN ACHTER HAMSTERS AAN (2014) schreef ze er een eerste wervelend boek over, en nu is er het tweede en laatste deel. Het is een geweldig tweeluik geworden. Reportages als deze worden binnen de kinderliteratuur zelden geschreven, je kunt het ook participatiejournalistiek noemen - Bibi springt met Goof, Tessa, Evy of een van haar andere medevrijwilligers in de Eén, de Drie of de Vijf en spoedt zich naar de plaats waar pulletjes gered moeten worden, waar een zwaan met botulisme lijdzaam op het water drijft, waar een kat in een buis is gevallen, of zelfs waar een krokodil is aangetroffen.
De verhalen zijn spannend geschreven, er is humor, er is inzicht, en ook de zeer trieste kant van dit werk wordt niet uit de weg gegaan. Daarmee heeft dit boek alles wat je van een goed boek verlangt: je wilt doorlezen en doorlezen, je wordt werkelijk wijzer, je hebt gelachen en gehuild. Dit is de allerpuikste non-fictie die je kunt vinden.

De mooie vormgeving van dit boek is van Steef Liefting.

DE LEGENDE VAN SALLY JONES - Jakob Wegelius (Hoogland & Van Klaveren)

Een boek dat anders is dan alle andere - dat zie je niet zo vaak. Maar deze kwalificatie past DE LEGENDE VAN SALLY JONES. Het is een verhaal over een gorillavrouwtje (Sally Jones), dat omzwervingen door de hele wereld maakt en uiteindelijk een levenslange vriendschap met een Finse zeebonk sluit. Dat is al een verhaal dat we niet vaak lezen, maar dan de tekeningen! In deze graphic novel (want zo kunnen we het boek toch wel noemen) staat per bladzijde de tekst in een rijk versierd kader, maar daaromheen, daarbovenuit, daaronder en daarnaast bevindt zich een staande tekening. Elke bladzijde wordt zo een icoonachtig geheel van tekst en beeld, vaak ook met een lijst eromheen, met soms zelfs een ouderwets naambordje daarin. Er zijn landkaarten, er zijn portretten in een heel bijzondere stijl, waarbij onder andere gebruikt wordt gemaakt van stippel- streepjespatronen, kortom: DE LEGENDE VAN SALLY JONES is uniek. Het kreeg de hoogste kinderboekenprijs in Zweden (de Augustprijs, in 2008) en dat kan ik me helemaal voorstellen. Ik hoop dat ook Wergelius' andere titels vertaald worden, dit is er alvast één om veel vaker te bekijken.

Dit boek werd vertaald door Cora Polet.

DE MOOIE GRISELDA - Isol (De Harmonie)

Haar boeken zullen misschien niet de commercieelste zijn - denk ik. Als ik daar geen gelijk in heb is dat hoopgevend. Maar als ik wél gelijk heb is het dat ook. Want dan is er dus toch gewoon ruimte om haar boeken in Nederland uit te geven. Hoe dan ook: leve De Harmonie, vanwege alweer de derde Isol-vertaling nadat ze in 2013 de Astrid Lindgren Prijs won.
DE MOOIE GRISELDA is een tegendraads sprookje, dat Isol ongetwijfeld gniffelend geschreven en getekend heeft. Griselda is zo knap dat iedereen die verliefd op haar wordt zijn kop verliest. Letterlijk. Voor de echte liefde is dus een kippige lover nodig. Die vindt ze - met alle gevolgen van dien. De grafische stijl van de tekeningen, met al dan niet passende kleurvlakken eronder is weer onmiskenbaar Isol en dus moet ook van dit boek weer gezegd worden: heerlijk dat het er is.

Dit boek werd vertaald door Agnes Brunt.

ALLEMAAL APEN - Owen Davey (Lannoo)

ALLEMAAL APEN is een prachtig non-fictie-prentenboek. Het vertelt over de evolutie van apen, over recordhouders onder de apen, over de verschillende soorten en families, over de bedreigingen en over nog veel aapverwante zaken.
Maar het mooist aan dit boek zijn de prachtige tekeningen. Owen Davey is qua stijl verwant aan een tekenaar als Peter Brown. Beiden beeldhouwen hun tekeningen - alles is in balans en de vormen zijn prachtig verdeeld en opgebouwd. Het is een plezier om naar de pagina's te kijken. Sowieso is het design van dit boek een feest en het zou me niet verbazen als Davey volgend jaar bij de kanshebbers voor de Paletten zit.

Dit boek werd vertaald door Christelle Bogaert.

ONZICHTBART - Maureen Fergus & Dusan Petricic (De Vier Windstreken)

ONZICHTBART is een prentenboek over een jongetje op wie niet gelet wordt. Zijn vader, moeder, broertje en zusje hebben het allemaal te druk om een heel simpele gunst te verlenen: hem de schaal met aardappels aan te geven. En dan gebeurt er iets fantastisch' - Bart wordt onzichtbaar.
In een hilarisch verhaal vertelt Maureen Fergus hoe het Bart verder vergaat, en hoe zijn gezinsleden tot inkeer komen. De tekeningen van Dusan Petricic zijn komisch, ze hebben iets weg van Peter van Straatens werk, maar ook van dat van Maurice Sendak. Het boek is mooi uitgegeven (de tekening op de cover volledig in spotvernis), en het verhaal is niet alleen grappig, maar heeft ook een licht-serieuze ondertoon. Heel fijn boek!

Dit boek werd vertaald door Merel de Vink.

LYNN 2.0 - Anke Kranendonk (Lemniscaat)

Ik heb het hier al vaak gezegd, maar volgens mij is Anke Kranendonk de meesteres van de puberdialoog (ook van de kinderdialoog trouwens, getuige haar recente boek KAPITEIN KEES). Ze schreef in dit productieve jaar (er is ook nog een boek voor volwassenen uit) aan LYNN 2.0, een vervolg op het eerste boek over de net-pas-puber Lynn (en daarmee óók een pendant van DAAR GAAN WE WEER, dat over een jongen van dezelfde leeftijd ging).
Het boek is soepel, het swingt van de ene naar de andere pagina. Er gebeurt veel, en Lynn moet aan alles wennen, aan het 'konkelen van vriendinnen', aan haar veranderende lijf en aan de ongelooflijk verwarrende gevoelens voor Joeri - maar ze moet vooral haar weg zoeken in wat goed is om te doen, en in het begrijpen van de anderen om haar heen. Er worden heel wat geheimen ontdekt en er wordt behoorlijk wat levenswijsheid opgedaan, maar boven alles is LYNN 2.0 een lekker Kranendonkboek. Opnieuw dus. Wat een schrijfster.

VIJF VRIENDJES - Quentin Blake (BBNC Uitgevers)

Gelukkig zijn er nog altijd nieuwe prentenboeken van de grote Quentin Blake. VIJF VRIENDJES is er zo een (Engelse titel: THE FIVE OF US). Het boek gaat over, inderdaad, vijf vrienden, die allemaal 'fantastisch' zijn. Ze hebben stuk voor stuk een bijzondere kracht, ze kunnen bijvoorbeeld extra goed ruiken, of extra goed horen. Alleen wat Erik kan is niet helemaal duidelijk. Hij lijkt een stotterend jongetje te zijn, maar op het juiste moment kan alléén hij dan weer keihard om hulp roepen. Het boek is één groot heerlijk avontuur, met net zoveel schwung in de plot als in de tekeningen. En een fijne bijkomstigheid is dat Blake de veelzijdigheid viert (en dat bv. een jongen in een rolstoel - zonder dit extra te benoemen - een van de hoofdpersonen is). Eerder verscheen bij de kleine uitgeverij BBNC al DRIE KLEINE UILTJES.


Dit boek werd vertaald door Suus van de Kar.
 

TIJS EN DE EENHOORN - Imme Dros & Harrie Geelen (Querido)

Een nieuw prentenboek van Imme Dros en Harrie Geelen - dat is een behoorlijke gebeurtenis. Ik ben blij dat TIJS EN DE EENHOORN er is. Het gaat over de kleine Tijs die op z'n zachtst gezegd niet blij is met het nieuwe huis waar hij met zijn ouders en oudere tweelingbroers nu in moet gaan wonen. En over de eenhoorn die op z'n zachtst gezegd niet blij is met zijn niet-bestaan. Dros brengt ze samen nadat ze allebei weggelopen zijn (en weer teruggevonden worden).
De taferelen van Harrie Geelen zijn als vanouds kleurrijk en fijn exuberant. Dit keer zijn ze voortdurend gemixt met tekeningen in kinderstijl, want in het verhaal tekent Tijs zijn wereld (en de eenhoorn) en dus zien we dat ook in de prachtige platen, bijvoorbeeld die helemaal aan het eind, waar de eenhoorn zijn getekende ikken bekijkt en we nog net een bezig handje van Tijs zien. En ook de schutbladen dienen niet overgeslagen te worden: hoe meer je in deze beelden vertoeft hoe meer we in de wereld van Tijs & ImmeDros & Harrie Geelen getrokken worden. En dat is precies wat de allerbeste prentenboekmakers met de kijker/lezer weten te doen.

HOLLAND OP Z'N MOOIST, OP REIS MET DE HAAGSE SCHOOL - Charlotte Dematons (Leopold/Gemeentemuseum Den Haag)

Nog niet eerder was een prentenboek in de reeks van Leopold en het Gemeentemuseum zonder tekst. Maar áls je zo'n boek maakt, moet je dat door Charlotte Dematons laten doen. Geïnspireerd door het werk van Willem Maris, Jan Hendrik Weissenbruch, Anton Mauve, Jozef Israëls, Willem Bastiaan Tholen en zoveel anderen krijgen we een blik op het 'oude' Holland, met al z'n zee, weiden en wateren, maar Dematons laat er het hedendaagse Nederland in doordruppelen. Inclusief op elke spread terugkerende elementen als de drie (bejaarde) hoofdpersonen, fietsende en skatende kinderen, een hondje en natuurlijk... een gele ballon. Een prachtig kijkboek, helemáál als we uiteindelijk in het Gemeentemuseum belanden en de laatste pagina's van het boek de werkelijke schilderijen zien.

EEN AAP OP DE WC, EEN DIERENTUIN IN OORLOGSTIJD - Joukje Akveld & Martijn van der Linden (Hoogland & Van Klaveren)

Zoveel goede non-fictie voor kinderen is er niet, we moeten het van de hoogvliegers hebben. En een zeer bijzondere hoogvlieger is het prachtige EEN AAP OP DE WC. Het beschrijft de Rotterdamsche Diergaarde net voor, in en net na de Tweede Wereldoorlog. Joukje Akveld diepte alle bijzondere geschiedenissen op en schreef een informatieboek dat leest als een spannend, bijzonder en passievol verhaal. De structuur van het boek is helder, de overgangen zijn sterk en de verhaalstijl is heerlijk soepel. Over alles is nagedacht, zelfs over de achtergrondkleur van de ruime bladzijden. En dan die schitterende platen van Martijn van der Linden: het groepje zebra's dat aan de singel staat te grazen bijvoorbeeld, of anders de aap in het donker. Hij brengt het juiste zicht aan op het verhaal van de dieren die geen deel hadden aan de oorlog en er toch niet aan konden ontsnappen. Een boek om goed te bekronen.

OPMERKELIJKE UITVINDINGEN - Marit Törnqvist (Querido)

Heel lang geleden stonden de eerste al eens in het kinderliteraire tijdschrift Ezelsoor, en nu heeft Marit Törnqvist ze dan uitgebreid en gebundeld: haar opmerkelijke uitvindingen. Het is een heel mooi klein boekje geworden: een verzameling tekeningen die een handige, maar nog niet gedane vinding tonen. Een samenindeschaduwsombrero bijvoorbeeld, of een huisdierhoed. Het is heel vrolijk bladeren in OPMERKELIJKE UITVINDINGEN. Boven de laconieke tekeningen is steeds een bijpassend prieeltje aangebracht, en alles wordt omlijst door de kleur goud. Een aanwinst, zeker met het thema van de komende kinderboekenweek in gedachten.

TOMATENSOEP MET BLAREN - Nancy Mostrey (Clavis)

TOMATENSOEP MET BLAREN is een klein, dagelijks verhaal over Maarten, 9 jaar, die een beweeglijk klein zusje heeft. Het verhaal (met tekeningen van Myriam Berenschot) is vanuit Maarten geschreven, maar het draait om dat wat de kleine Emmy overkomt: er valt hete tomatensoep over haar heen en dat levert ernstige brandwonden op. Op een realistische, maar heel begrijpelijke manier wordt beschreven hoe het leven van dit gezin vervolgens verloopt. Het gaat niet alleen over de vele ziekenhuisbezoeken, maar ook en vooral over hoe Maarten zich bij dat alles voelt. Nancy Mostrey heeft met veel kennis van zaken en invoelend geschreven over iets waar nog niet veel kinderboeken over bestaan.

WAT ZIT ER IN DIE KIST? - Pieter Gaudesaboos (Lannoo)

Een lang, smal prentenboek over een kist waar een kist in zit waar een kist in zit waar een kist in zit - dat is WAT ZIT ER IN DIE KIST? van Pieter Gaudesaboos, maar wat je ziet als je het aanschaft is een doos. Een mooi ouderwets aandoende doos, die een spel doet vermoeden, maar waar dan - alsof je een kist openmaakt - het hierboven beschreven prentenboek in zit. Een prettige verwarring. Het boek zelf is één mooie grafische wandeling langs havens, gebouwen, schepen, dorpen en steden en eindigt met een behoorlijk magische vondst (letterlijk: dat wat gevonden wordt in de kist). En als je de laatste bladzijde omgeslagen hebt ga je het liefst meteen weer terug, want je wordt door de maker aangespoord om alle vijftien hazen te zoeken, de negen honden, of die ene krokodil. Een inventief en sterk vormgegeven prentenboek/kist/boek/kist/boek/doos/boek.

MENEER MACARONI GAAT PICKNICKEN - Max Velthuijs & Jocelyn Wild (Leopold)

Kikker is er nog niet, en de tekeningen zijn ook nog niet de omkaderde kleine schilderijtjes uit de latere Kikker-serie, maar toch is het vroege, nu net pas vertaalde en in het Nederlands uitgegeven prentenboek MENEER MACARONI GAAT PICKNICKEN een volledige Velthuijs.

Olifant, Krokodil (hier zelfs in tweevoud, als broers), Kat, Zebra en Schildpad gaan met Meneer Macaroni picknicken, en zoeken de juiste plek om dat te doen. Heel veel meer behelst het verhaal niet, maar het gaat ook niet om het verhaal: het gaat om die feestelijk gekleurde grote platen, waar de lijnen zowel zwierig als júíst zijn - iets dat we daarna ook zo sterk bij Annemarie van Haeringen zijn gaan zien.

Het is een groot genoegen om tekeningen te zien waarvan de maker zo eigen is en zo goed weet wat hij ons wil gaan tonen. De boeken van Max Velthuijs waren altijd vol van licht en warmte, als een boodschap vanuit een onschuldige maar belangrijke prentenwereld. Het is ronduit heerlijk dat deze boodschap ons nu, tien jaar na zijn dood, nog mocht bereiken.

Dit boek werd vertaald door Ineke Ris.
 

KLEIN GEITJE KAN ALLES (Leopold) en BALOTJE OP BALLET (Rubinstein) - Yvonne Jagtenberg

Waarom zijn de boeken van Yvonne Jagtenberg toch zo onweerstaanbaar? Misschien vanwege de combinatie van de uitstraling van haar personages en de strakke pagina's die ze tekent. Die personages: wat ze allemaal gemeen hebben, of het nu om Klein Geitje, Balotje, Arno of Hondje gaat, is een heerlijke mix van onschuld en eigenwijzigheid. Klein Geitje uit KLEIN GEITJE KAN ALLES (dat hopelijk het begin is van een nieuwe peuterboekenserie) is heerlijk trots op zichzelf, omdat ze alles heel erg goed kan. De clou van het geinige verhaaltje is sterk, en ik weet zeker dat er heel veel peuters om zullen moeten lachen.


Balotje weet ook iets héél zeker: dat ze op ballet wil. Ook al vallen de eerste oefeningen tegen, wanneer ze als een prinsesje mag dansen is ze weer volledig overtuigd. Het boek wordt mooi afgesloten met Balotjes demonstratie van de eerste ballettermen.

De tekeningen in beide boeken zijn een perfect samenspel van kleur en compositie. Om elke spread zou een mooi dun lijstje kunnen, alles staat op de juiste plek. En dan is er ook nog een ánder Jagtenbergboek, een leesboek over Hondje - ik hoop dat ook snel te kunnen lezen!

DE JONGEN IN BUBBELTJESPLASTIC - Phil Earle (Callenbach)

Dit is het derde jeugdboek van Phil Earle dat in het Nederlands verschenen is. De vorige twee heb ik nog niet gelezen, maar met DE JONGEN IN HET BUBBELTJESPLASTIC bewijst hij dat hij een bijzondere schrijver is, en dat ik die andere boeken ook moet gaan lezen.
De kleine Charlie Han groeit op met een extreem bezorgde moeder. Zelfs als hij bezorgwerk gaat doen voor het Aziatisch restaurant van zijn vader, mag dat van zijn moeder alleen op een driewieler. Natuurlijk stelt dat Charlie voor behoorlijk wat populariteitsproblemen, en dan is hij dus ook nog zo klein voor zijn leeftijd. Zijn beste vriend Linus (die door iedereen Sinus wordt genoemd) is al net zo weinig populair.
Het boek begint hilarisch, het eindigt warmhartig en bijna Hollywood-achtig, maar er zijn ook heel serieuze stukken bij. Het is sterk dat Earle al deze registers weet te bespelen. Het mooist van het boek vond ik de vriendschap tussen Charlie en Sinus. Die zorgt voor heel mooie (ook visueel mooie) scènes.  

HET GROTE PIRATENBOEK - Reggie Naus & Mark Janssen (Ploegsma)

In 2013 verscheen dit grote Piratenboek: een non-fictieboek over een van Reggie Naus' meest geliefde onderwerpen: de piraterij. Het ligt nu voor de extreem lage prijs van zeven euro vijftig in de winkel, en dat is geen geld voor een mooi en overzichtelijk boek. Naus loopt alle piratenbegrippen en piratenmisverstanden na en legt een en ander helder uit. Er staat alles in wat je wilde weten, en het geheel is heel prettig leesbaar.
Mark Janssen is zeer prominent aanwezig, met schitterende zeetaferelen, verduidelijkende kleine tekeningen en ronduit imposante bladzijdegrote portretten van bekende piraten. Het boek is goed ingedeeld, en niet te overdadig, de vormgeving (van Nancy Koot) is heel geslaagd en aan het eind krijgen we nog eens een geheim envelopje met stickers waarmee een eigen schatkaart gemaakt kan worden.
Een van de betere non-fictieboeken van de laatste jaren.

HET GROTE TREINENBOEK - Mattias De Leeuw & John Porter (Lannoo)

Na een stormachtige entree in de prentenboekwereld met een prachtige, snelle reeks boeken, aangevoerd door zijn tekstloze DE STELTENLOPER, nam tekenaar Mattias De Leeuw het afgelopen jaar een kleine publicatiepauze. Hij werkte voor en op het toneel en tekende - naar nu blijkt - tientallen treinen. Met teksten van John Porter verscheen onlangs HET GROTE TREINENBOEK: een non-fictie-prentenboek, in sterk groot formaat uitgegeven. Het is een boek geworden dat prettig over je heen spoelt, met een rijkheid aan kleur en een rijkheid aan details. Het knappe is dat er behalve veel te kijken ook veel te leren valt: de details klóppen - en dat had misschien niet iedereen van de schijnbaar 'losjes'-tekenende De Leeuw gedacht. Een heel mooie nieuwe stap in zijn carrière dus! 

KOM JE OP MIJN FEESTJE? - Wilma Degeling & Helen van Vliet (Menuet)

Ik had er nogal last van, vroeger: niet naar verjaardagsfeestjes willen, omdat je vreesde voor onbekende kinderen en gekke, wilde spelletjes. Precies die aarzeling is het onderwerp van KOM JE OP MIJN FEESTJE? Wilma Degeling voelt dat in een simpele, heldere tekst goed aan. De platen van Helen van Vliet zijn realistisch en soms heerlijk uitbundig (zoals de spread van het feest, met een reuzentaart en een fontein van blauwe limonade). De vormgeving van het omslag (van Jaap Verheij) is heel mooi. Charmant prentenboek!

SPIJKERZWIJGEN - Simon van der Geest (Querido)

'Als je maar hard genoeg rijdt, vlieg je terug in de tijd.' Simon van der Geest begint zijn nieuwste boek SPIJKERZWIJGEN met een eerste zin die zowel rijm, motto, binnenkomer als intentieverklaring is. Ja, daar gaat dit boek over: hoe Vonkie van der Veer teruggaat in de tijd. Dat doet ze samen met haar opa Spijker. Ze logeert bij hem en ze wordt gek van zijn zwijgen. Dat zwijgen is overigens erfelijk; ook zijn dochter, Vonkies moeder, blijft de hele tijd vaag over wat er tussen haar en Vonkies vader aan het gebeuren is. Maar Vonkie peutert. En dan krijgen we, door het hele boek heen, de heerlijk aardse, maar levensbelangrijke verhalen van opa en zijn dichtste broer Buts. Die hij al tientallen jaren niet meer ziet en niet meer wil zien.
SPIJKERZWIJGEN is inderdaad een aards boek, met vele prachtige plattelandsdetails (de schijtplank, de kievitseieren) en tegelijkertijd is het een boek dat barst van de liefde, en gaat het over hoe elk houden van doorkruist kan worden door misverstanden en te weinig communicatie.
Met dit prachtige SPIJKERZWIJGEN heeft Simon van der Geest opnieuw laten zien dat hij een van de schrijvers is die het werkelijke hoofd en het werkelijke hart van onze kinderliteratuur vormen. 
 

DE COWBOYTER - Dimitri Leue & Tom Schoonooghe (Lannoo)

Niet alle boeken zijn hetzelfde, waarschuwt Dimitri Leue ons al op de titelpagina. Waarmee hij aangeeft dat dit een ánder boek zal zijn. Of: een boek over anders zijn.
En dat is het. Een emancipatoir boek dus, maar dan van het vrolijkste, aanstekelijkste soort. Wat een heerlijk prentenboek is DE COWBOYTER geworden! Het gaat over kabouter Joppe die een cowboy wil zijn. Een coole cowboy. Daarvoor moet hij een cowboyhoed hebben én een paard, maar die zijn niet zo eenvoudig te vinden. Hoe het Joppe dan toch lukt is knap gevonden door Leue en wordt hier niet verklapt.
De beelden van Tom Schoonooghe zijn geweldig. Er zijn heel veel kleine grapjes te vinden, de structuren in de verfstreken geven het geheel ruimte en achtergrond, de grote vormen tegenover de kleine (de 'hoed' waar de hoedenmaker in woont is schitterend, en het paard ook) geven veel variatie, en het verhaal wordt zo echt door deze beide grote heren verteld. Het maakt van DE COWBOYTER een van de allerleukste boeken van het jaar - en de uitgave op groot formaat en de vormgeving van Peer De Maeyer maken het helemaal af.