Wat was het een bijzonder jaar voor de kinderliteratuur - met een clean sweep voor Lampje van Annet Schaap en een prachtige Theo Thijssenprijs voor Bibi Dumon Tak, plus werkelijk héél veel uitzonderlijk mooie boeken. Maar in het rijtje van de prima kinderboekgebeurtenissen hoort ook het herverschijnen van Kees Spiering. Deze dichter uit het Noorden schreef voor zichzelf gestaag door, maar al sinds 2004 (Geen houden aan, Querido) was er geen nieuwe poëzie meer in bundelvorm verschenen.Dit jaar zorgde uitgeverij Luitingh Sijthoff ervoor dat aan dat gemis in één keer een einde kwam met de uitgave van de dikke bundel Jij begint.
Achtenzeventig gedichten staan erin, sommige eerder gebundeld, vele ook nieuw. En het is een onontkoombaar boek geworden. Aan poëzie valt natuurlijk weinig te bewijzen, maar toch wil ik beweren dat je deze bundel op goed geluk open kunt slaan, om steevast een juweel te vinden.
Verdorie, ik ga dat bewijzen toch proberen.
Hier volgt de test, poging één:
opengeslagen op bladzijde 90 - 'Als een brief'.
Een gedicht over de angst van een jongen die weet dat hij gepest gaat worden. Met een schitterende openingszin:
'Weer breng ik mezelf
naar het schoolplein.'
En een even intense eindzin:
'Weer breng ik mezelf.
Als een brief
die ik niet schreef.'
Ertussenin: hartkrimpende regels als:
'Maar ik heb nooit gevraagd om
vet, om slechte ogen, een vader
die zelf mijn haar knipt.'
Dat laatste voorbeeld! Ongelooflijk juist gekozen, want het levert ons direct een veel groter beeld van de jeugd van dit kind op.
Nog eens een test:
bladzijde 42 - 'Stille zaal'.
Dit vers gaat over voor het eerst iemand zoenen, of eigenlijk: de pagina die daarmee in je leven omgeslagen wordt. Dat met die pagina in mijn zin hiervoor is lousy gezegd, maar kijk eens hoe Spiering het verwoordt:
'Gisteravond - geloof ik - eindelijk echt gekust.' [Dat 'geloof ik'!]
en:
'Vergeten wie begon. We slowden in de kamer
lampen uit, toen - ik weet niet.' [Dat 'vergeten wie begon', dat 'ik weet niet'!]
In het hart van het gedicht wordt het decor geschetst:
'Lippen aan elkaar met open mond
lege stille zaal met rond plafond.'
Kees Spiering gebruikt niet vaak rijm, maar als hij het doet, zoals hier, is het duidelijk dat de regels er werkelijk om vroegen. In dit geval benadrukt het rijm wat er van belang was die avond: het onwezenlijke, het omhoog staren.
En dan de eindzin:
'er was iets voorbij en begonnen.'
Als dit niet bij de top-vijf-sterkste zinnen uit de Nederlandse jeugdpoëzie van de laatste twintig jaar hoort, dan weet ik het niet meer.
Laatste bewijs:
bladzijde 48/49 - 'Schoonheid'.
Een lyrisch verliefdheidsgedicht, kijk maar:
'Meester vroeg wat 'schoonheid' was.
Nou, dat wist ik
sinds kort
dus ik zei: 'Schoonheid is
hoe ze kijkt. Misschien wel lief
maar dwars door je ogen je hoofd in
zodat je gedachten blijven hangen
als vogels op papier [...]'
'Gedachten die blijven hangen als vogels op papier' is al even prachtig als de andere voorbeelden die de van verliefdheid overstromende jongen uit dit gedicht te berde brengt (het is een gedicht dat over twee bladzijden doorloopt).
Dit vers laat zien dat Spiering niet alleen over verdriet en pijnlijkheden dicht. Hier jubelt het, zozeer zelfs dat de meester de verliefde jongen aan het eind de mond moet snoeren:
'En schoonheid is zéker,'
zei ik toen, 'hoe ze...'
'Ja,' zei meester, 'ja
ik reken het goed.'
Ook nog geestig dus - Kees Spiering bespeelt alle registers.
De tekeningen van Arlette Straathof zijn, met hun simpele lijnen en het gebruik van slechts één steunkleur, helder en raak. Dat is dus een slimme keuze geweest van de uitgeverij. Die sowieso durf heeft getoond door dit alles zo ruim en stevig uit te geven.
Hierboven deed ik drie kleine bewijspogingen, maar ik bezweer eenieder: probeer het zelf! Want Jij begint is een gebeurtenis, een waardoor je niet alleen hoopt dat Spiering zélf snel nieuw werk zal uitbrengen, maar dat hij ook anderen zal inspireren tot meer jeugdpoëzie. Meesterlijk en aanstekelijk.
