IK BEN VINCENT EN IK BEN NIET BANG - Enne Koens (Luitingh-Sijthoff)

Vincent weet alles van overleven. Hij draagt een blikje onder zijn kleren met daarin alles wat hem in het uiterste geval zal moeten redden. Helaas is een groot deel van zijn leven zo'n 'uiterste geval': hij wordt enorm gepest. Dat gaat er niet zachtzinnig aan toe, maar behalve van de pestkoppen heeft Vincent ook last van veel te goedgelovige ouders, die in al zijn smoesjes trappen. Vrijwel niemand weet dus hoe hij eraan toe is. En het schoolkamp in de Ardennen komt dichterbij. Vincent zal al zijn overleefkennis nodig hebben.
Er is één lichtpuntje: het nieuwe meisje dat in de klas komt. Jasmijn (die 'De Jas' genoemd wil worden) doet niet aan makkelijke populariteit en wat er dan volgt is het mooiste deel van het boek: het moment dat Vincent wegvlucht uit het kamp en twee nachten buiten in het bos doorbrengt. Waarvan, gelukkig, één met Jasmijn. Tijdens die tweede nacht komt ze achter Vincents waarheid, en dan zegt ze twee prachtige dingen, allereerst: 'Cool is maar een trucje, Vince, ik kan het je zo leren' en vooral: 'Normaal is wat iedereen dénkt dat de meeste mensen normaal vinden.' Met dat soort schijnbaar achteloos in de tekst meegenomen wijsheden toont Enne Koens niet alleen aan dat ze een prachtig realistisch verhaal kan vertellen, maar ook dat ze van haar boek allengs een écht hulpboek weet te maken. Hier hebben kinderen die in dezelfde positie als Vincent zitten werkelijk wat aan. Waardevol boek, met mooie vormgeving en tekeningen van Maartje Kuiper.

VOOR PAPA - Daan Remmerts de Vries & Marije Tolman (Hoogland en Van Klaveren)

Het omslag is al wonderschoon: we zien een tekening in een kader waarop een meisje aan een schooltafeltje zit met voor zich een plantenpot waaruit een rode uitheemse plant groeit, met takken waarop een toekan en rode ibissen zitten. Verderop zien we tijgers slapen, neushoorns lezen en papegaaien mijmeren, alles tussen de wonderlijke groeisels én de kleuterstoeltjes in. De belettering staat in een schrijfletter op een wit vlak dat een afgescheurd briefje lijkt: een prachtige keuze.
Als we het boek openslaan blijft het wonderschoon. Op elke spread tekent Marije Tolman bij het rijmende verhaal (dat vertelt van de kleine Lynn die zeker weet dat haar vader als zij op school zit elders grootse avonturen beleeft) steeds twee grote ingekaderde platen, met op elke pagina een nieuwe hoofdkleur. Er groeien planten tot in de fantasiehemel, er lopen vossen en apen en leeuwen en pandaberen rond, en het doet je steeds maar denken: ik wil dáár zijn, daar waar zich dit soort planten en blije dieren bevinden. Je wilt via Lynns fantasie op de plek van Marije Tolmans fantasie zijn. Er zijn overigens kleine lijntjes naar Tolmans andere boeken (de schildpad uit Doei!, de lezende dikhuiden uit haar eigen Het boek), maar VOOR PAPA is toch vooral ook heel nieuw, want ja, dit boek van Marije Tolman is wéér groots.
 

BETTIE & HARRIE IN 13 ONGELUKJES - Anna Vercammen & Sabien Clement (De Eenhoorn)

Er zijn natuurlijk veel meer broer-zus-duo's in kinderliteratuurland, maar zo onverbloemd als Bettie (de oudste) en Harrie (haar kleine broertje) zien we niet vaak. Schrijfster Anna Vercammen dook honderd procent in haar vrolijke hoofdpersonen en schuwt niks. Dus: zowel snot als scheetjes als genitaliën komen langs, precies zoals dat ook voor jonge kinderen allemaal nog niet beladen is. Vooral Bettie is onbevreesd en dus monden de verhalen regelmatig uit in gebuitel en valpartijen. Met dit montere en bij vlagen heel geestige boek maakt Vercammen nieuwsgierig naar meer verhalen van haar hand. Sabien Clements tekeningen buitelen blij mee!
 

WAS DE AARDE VROEGER PLAT? - Bette Westera & Sylvia Weve (Gottmer)

Bette Westera en Sylvia Weve maakten al eerder, met vormgeving van de Bocktings, boeken als IK LEER JE LIEDJES VAN VERLANGEN EN AAN JE APENSTAARTJE HANGEN, AAN DE KANT, IK BEN JE OMA NIET! en het veelgeprezen en -bekroonde DOODGEWOON. Dat waren groot formaat poëziebundels, uitbundig geïllustreerd en bijeengehouden door een thema. Dat is allemaal ook het geval in WAS DE AARDE VROEGER PLAT? Deze verzen beginnen allemaal met een vraag, en in de inleiding staat 'vragen die vragen om iets wat dartel om ze heen kan draaien zoals de aarde eeuwig om zijn as', en met die verwoording wordt ook meteen duidelijk wat het gezamenlijke onderwerp van de vragen uit de gedichten is: tijd en leven. In zeker zin is WAS DE AARDE VROEGER PLAT? daarmee de tegenhanger van DOODGEWOON. Het spartelt hier van de levenslust en van de wil tot onderzoeken. In zesendertig ritmische, metrische, rijmende verzen zet Westera ons een vlekkeloze bundel voor waarin Annie M.G. Schmidt nooit veraf is (vooral in Kan de ruimte vol raken? waarin een Schmidtachtige figuur wordt voorgesteld: Robbert Jan van Rintintin). Sylvia Weve leverde prachtige platen waarin bijvoorbeeld de veelheid aan standpunten opvalt, ze zoomt naar hartelust in en uit, laat ons als een vogel over de scène scheren of zet ons op gelijke hoogte naast twee paginagrote luizen. Daarmee geeft ze ongemerkt óók antwoord op vragen, vragen waarvan je soms niet eens wist dat je ze had. Dat weet dit boek dus te bereiken, in tekst én beeld.

PAUL POIRET, DROMEN VAN DE ORIËNT - Enzo Pérès-Labourdette (Leopold/Gemeentemusem Den Haag)

In de onvolprezen kunstprentenboekenreeks van uitgeverij Leopold en Gemeentemuseum Den Haag mocht dit jaar debutant Enzo Pérès-Labourdette een boek maken over modekoning Paul Poiret. Pérès-Labourdette won een stimuleringsprijs van de Fiep Westendorp Foundation (ook onvolprezen) en kon op die manier onder andere werken aan dit eerste prentenboek. Hij maakt er een entree mee die mag tellen: de spreads zijn exuberant, maar niet té (in het hele boek ontbreekt de kleur blauw, wat het palet interessant maakt), de opbouw van de brede scènes is indrukwekkend. De stadscènes vind ik prachtig, en het is bewonderenswaardig hoe deze tekenaar niet alleen raad weet met de weelderige, ronde vormen van de couture van Poiret, maar ook uitblinkt in zijn weergave van de architectuur. Het is heerlijk staren naar de prent van de daken van Parijs, met overal schoorsteentjes en ramen, al dan niet met luiken ervoor, in de lucht zeppelins en luchtballonnen, en op de achtergrond: de Eiffeltoren in aanbouw. Binnenkort verschijnt zijn tweede prentenboek alweer, dit keer over een boompje in het hoge noorden (de titel zal zijn WAT IK DE BOMEN WIL VERTELLEN), dus we kunnen alleen maar reikhalzend uitkijken.

HET KOEIENPARADIJS - Bibi Dumon Tak & Hans van der Meer (Querido)

Het is een warm en kwetsbaar samenlevinkje, daar op 'De Leemweg', het toevluchtsoord voor koeien en stieren die bijzonder zijn, die rust verdienen (al verdienen alle koeien en stieren dat natuurlijk), die in een wei vol liefde naar de dag dat de dood naast hen komt staan worden gebracht.
Hans van der Meer maakte foto's waar de persoonlijkheid van de bewoners van De Leemweg vanaf springt. Schuchter kijken ze je aan, de dames, of stoer, of wantrouwig, of gelukkig. Maar voortdurend: aanwezig. De foto's zijn niet alleen ontiegelijk mooi, maar ook ontiegelijk scherp. We kunnen de koeienhaartjes tellen en de vliegen aanwijzen. De kraakheldere vormgeving van het boek helpt natuurlijk ook: die is weer van de altijd overtuigende Steef Liefting.

Bibi Dumon Tak schreef met dit boek de definitieve Koeienmonologen - nee, serieus: hoe prachtig zou een voorstelling zijn met de beelden van Van der Meer en de ik-verhalen die Bibi maakte vanuit Claartje, Viktoria, Sjoukje, Lucky en Tolbert (om er maar een paar te noemen). Hoewel ze nergens een koe, stier of os flauw vermenselijkt, begrijp je na dit boek dat het in een dierenleven even sterk als in dat van onszelf gaat om gezien worden. Om rust, om liefde, om vriendschap. Hoe verschillend ieders karakter ook, of het nu weispringers of zandliggers zijn, uiteindelijk blijkt uit HET KOEIENPARADIJS dat ieder dier zich een verhouding tot de dood moet voorstellen. Dat is dan ook waarom HET KOEIENPARADIJS zo geweldig is: het doet ons een samenleving voor. Het toont ons in prachtige, belangrijke, toegankelijke verhalen hoe zorg (voor mensen, voor dieren) ons naar het paradijs kan leiden. 

NIEMANDS MEISJE - Lydia Rood (Leopold)

Lydia Rood (een van onze allerbesten) schreef opnieuw een verrassend jeugdboek. NIEMANDS MEISJE is het verhaal van een meisje dat door haar hele gezin en door al haar vrienden verlaten lijkt, al dan niet door haar eigen toedoen. Maar is haar eigen toedoen wel haar eigen toedoen?
Het bijzondere van deze jeugdroman is dat het één lange therapiesessie is. Het bestaat uit transcripties van de gesprekken die Liesbeth met haar therapeute heeft (nadat Liesbeth is opgenomen), uit een paar eigen notities en uit verslagen van de groepstherapiesessies waar ze aan deelneemt. Daarmee is het een boek als geen ander. Maar dat unieke gevoel zit 'm eigenlijk óók nog in iets anders - al lezende leren we Liesbeths verhaal steeds beter kennen, maar al lezende switchen we zelf ook steeds van idee en van mening. Knap is ook dat het eind- 'oordeel' na de laatste bladzijde even veelzijdig blijft als de vele kanten die aan Liesbeths verhaal zitten.

BINNENSTE BINNEN - Jan Paul Schutten & Arie van 't Riet (Gottmer)

BINNENSTE BINNEN hoort bij de buitenste buitenbeentjes van dit jaar: het is een dierenboek als geen ander. Er staan geen tekeningen in, maar foto's. En dat zijn dan weer geen gewone foto's, maar röntgenfoto's! Van 't Riet werkte in een ziekenhuis en hielp daar röntgenfoto's maken, maar toen het apparaat overbodig werd nam hij het, na voorzorgsmaatregelen en toestemming, mee naar huis en begon foto's te nemen van dieren. Ja, röntgenfoto's dus. En dat werden de beeldende aanleidingen voor Jan Paul Schutten om de dieren ook in tekst te ontleden. Elke spread is een fijn klein college. We kijken naar de uitzonderlijke, bijzondere foto en horen/lezen Schuttens uitzonderlijke, bijzondere toelichting. Met dit mooie beeld en deze sterke tekst is BINNENSTE BINNEN, ook nog eens door de heldere vormgeving van Steef Liefting, een boek geworden waarin de dieren getoond worden zoals we ze nog nooit zagen. Ik zei het al: een boek als geen ander.