DINGEN DIE IK NIET OVER SCHAPEN WIST - Jaco Jacobs (Ploegsma)

De belangrijke Zuidafrikaanse kinderboekenschrijver Jaco Jacobs werd eind 2020 in Nederland geïntroduceerd door uitgeverij Ploegsma met het uitbrengen van Een mooie dag om een boom te klimmen. Dat verrassende, hartverwarmende boek deed ons uitzien naar meer van Jacobs' werk, en Ploegsma zag dat uitzien en komt nu met een tweede vertaling, die van Dinge wat ek nie van skape geweet het nie, opnieuw uitstekend naar het Nederlands gebracht door Tjalling Bos. 

Hoofdpersoon is de veertienjarige Luan, een jongetje dat dreigt te ontsporen onder invloed van twee vriendjes. Na een gebeurtenis die echt te ver gegaan is (waarvan de toedracht lang onaangeduid blijft in het boek, een van de slim aangebrachte spanningslijnen) volgt er een straf: Luan moet een tijd gaan doorbrengen met zijn oma, die trouwens evenzeer uit de gratie is. Oma is een heerlijk personage, en zij neemt Luan mee op een tocht langs windmolens - die wil ze fotograferen. Mooi symbolisch, want Luan blijkt tegen heel wat windmolens in zijn hoofd te vechten, en uiteindelijk, precies op het moment dat oma haar fotografietocht staakt, blijkt Luan een hoofd vol helderheid voor zichzelf te hebben gecreëerd. Ik schrijf dit trouwens veel cryptischer en psychologischer op dan dat het in het boek op ons toekomt. Dingen die ik niet over schapen wist is een boek dat heerlijk leest, dat precies licht én precies betekenisvol genoeg is, en dat memorabele personages bevat. Oftewel: het is opnieuw een Jacobs die doet uitzien naar meer. Ploegsma?

128 pagina's, leeftijd: 10+. Lees of koop dit boek bij je lokale boekhandel, of bestel het hier.

SCHILDPAD EN IK - Marit Törnqvist (Querido)

Het probleem met huisdieren is dat je ze overleeft. Je houdt met overvloedige liefde van ze en op een dag moet je zien om te gaan met hun dood. Maar wat nu als je een huisdier hebt dat langer zal leven dan welk ander huisdier dan ook? Langer zelf dan een mens? Dat is het spannende uitgangspunt van Schildpad en ik van Marit Törnqvist, waarin het gaat om een reuzenschildpad, waarschijnlijk een Seychellenreuzenschildpad, een soort die meer dan 200 jaar oud kan worden. Een jongetje vraagt op de vooravond van zijn vijfde verjaardag aan zijn opa om nog eens het verhaal van opa's huisdier, de reuzenschildpad, te vertellen. Wat volgt is een prachtige geschiedenis over hoe het dier opa al een leven lang vergezelt en getuige is van geweest van opa's opgroeien, van opa's liefdesleven en van opa's verdriet om het overlijden van zijn vrouw. 

In schitterende Törnqvist-schilderingen zien we spread voor spread een inkijk uit het leven van baasje en huisdier. De vertelling is prachtig verdeeld over de tekst en de tekeningen. Lezen we in het verhaal dat alle buurtkinderen naar de schildpad willen kijken, dan zien we zijn baasje als keeper in een doel staan, met de schildpad aangelijnd aan de doelpaal. Lezen we dat de ouders van de hoofdpersoon vinden dat de schildpad te groot wordt om thuis te houden, dan zien we de vader de voordeur repareren waarvan de onderkant provisorisch is verbreed om de schildpad erdoor te kunnen laten. Natuurlijk kunnen we ook weer tekening voor tekening baden in de warmte van Marit Törnqvists kleuren en is het boek subliem uitgegeven, met een linnen band en met de vertrouwde vormgeving van Barbara van Dongen Torman. Dat alles maakt van Schildpad en ik een menselijk, hartelijk, kleurrijk, wijs, blij verhaal. Als je het uit hebt kun je daarom alleen maar zuchten: fjoe, wat een boek. 

64 pagina's, leeftijd: 5+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier.

DIT GEBEURDE ALLEMAAL ECHT - Joukje Akveld & Kees de Boer - BOB POPCORN IN AMERIKA - Maranke Rinck & Martijn van der Linden (beide boeken: Querido)

Er zijn weer twee heel geinige boeken in de Tijgerlezen-serie van uitgeverij Querido uitgekomen - Tijgerlezen gaat dus nog steeds op volle kracht door, voor komende zomer staan er o.a. nieuwe delen van Kaat Vrancken & Saskia Halfmouw en van Simon van der Geest & Karst-Janneke Rogaar gepland.

Op de schutbladen van Dit gebeurde allemaal echt zien we achtergevels, balkonnetjes en ramen, zoals die in vele appartementengebouwen in steden te zien zijn. Cees, met een kinderboekschrijver als moeder, gaat lekker lezen in de tuin. Schommelbankje, kat erbij. Maar dan begint het geluid, en de overlast. Cees wordt steeds kwader. Dat opkoken van haar woede (ja, Cees is een meisje) is heel komisch verwoord en verbeeld door Akveld & De Boer, en de grootste lol komt van de gewéldige ontknoping. Wat een tof boek.

Ook Maranke Rinck en Martijn van der Linden in het derde deel van Bob Popcorn (en ja, na de zomer komt het vierde deel alweer uit!) zijn heel geestig op dreef. Fijn dat het decor nu Amerika en een Amerikaanse boerderij is. Het avontuur swingt lekker snel, het is lekker wensvervullend en de tekeningen van Van der Linden zijn weer lekker gedetailleerd. Een sterk deel van deze serie. 

Dit gebeurde allemaal echt: 48 pagina's, leeftijd: 6+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier. 

Bob Pocorn in Amerika: 208 pagina's, leeftijd: 6+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier.

DE SCOOTMOBIELE EENHEID - Mirjam Oldenhave, met tekeningen van Rick de Haas (Querido)

Wie ooit, zoals ik, verslaafd is geraakt aan de boeken van Mirjam Oldenhave, heeft er een fijne kick bij. In het kader van de Maand van de Filosofie schreef ze een heerlijke novelle, die op ruime wijze voldoet aan het thema van die maand: 'intieme vreemden'. Hoofdpersoon is Luca, die het liefst nooit meer naar school zou willen, niet omdat ze de leerstof niet aan kan, maar omdat ze de sociale omgang met haar klas niet aan kan. De novelle bestrijkt vijf dagen die Luca, samen met vier andere kinderen, in 'groepje groen' van stichting Basta door moet brengen, een organisatie waar je als tiener bij wordt aangemeld als je teveel spijbelt. Oldenhave maakte furore met het beschrijven van de klas van Mees Kees uit de gelijknamige boeken, dus geef haar maar een groepje en ze tovert ze allemaal in luttele zinnen levend voor je lezende ogen. Ook hier weer - en alsof het groepje van vijf nog niet genoeg is doet Oldenhave er ook nog een groep oudere mensen 'die de kluts kwijt zijn' bij, plus een groepsbegeleidster en haar volwassen dochter én kleinzoon. Als ik het goed uitgerekend heb zijn bevatten de 106 pagina's van het boek zo'n vijftien personages die elk op je netvlies blijven, ook als het boek uit is.

Hoewel De Scootmobiele Eenheid voor een wat ouder lezerspubliek is dan de Mees Keesboeken, delen ze allebei Oldenhaves twee grootste kwaliteiten: grappen en ontroering. Bijna elke alinea bevat wel een van deze twee. Zo staat er over de leerplichtambtenaar die op bezoek komt: 'Ze wilde over het vervolg praten. Letterlijk: zij wilde erover praten. Ze wilde dus graag van zichzelf horen hoe ze erover dacht en niet van mij.' En wat de ontroering betreft: wat lang onoplosbaar lijkt in het boek, wordt op een heel mooie manier hoopvol gemaakt, en dus sla je als lezer de novelle glimlachend dicht. Nergens aan het boek is af te lezen dat het een project in opdracht is, ook dat is knap. De Scootmobiele Eenheid is gewoon weer een uitmuntende Oldenhave. 

106 pagina's, leeftijd: 10+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier. 

HET VERLEGEN VOGELTJE - Jan Paul Schutten & Liset Celie (Gottmer) - OPRUIMEN DOE IK MORGEN - Merel Eyckerman (Gottmer)

Er zullen niet veel kinderboeken zijn met een groenling in de hoofdrol. Dit lieve vogeltje, met zijn opflitstende groene strepen, is ook in het prentenboek Het verlegen vogeltje geen rauwdouwer. Het is verliefd op een groenlingvrouwtje, maar durft haar dat niet rechtstreeks te zeggen. Hij schakelt een andere vogel in, en dan volgt er een heerlijke reeks van spraakverwarringen, die steeds kolderieker worden en de groenling steeds verder van zijn doel lijken te brengen. Tot de cirkel heel mooi rond komt... Een heel fijn en grappig prentenboekverhaal, waarbij je ook nog eens, mede door de strakke, kleurrijke tekeningen van Liset Celie, kennis opdoet van allerlei vogelsoorten.

Het jongetje dat de hoofdpersoon is in Merel Eyckermans Opruimen doe ik morgen komt maar niet toe aan écht zijn spullen op orde brengen. Door zijn ongebreidelde fantasie kan hij het niet helpen dat hij in alles wat hij ziet een aanleiding voor een nieuw spel vindt. Een heel herkenbaar gegeven, maar het is zó fijn in beeld gebracht door Merel Eyckerman. Ik hou van haar tekenstijl, die veel zachte kleuren en fijne lijnen combineert. O, wat zijn die lijnen trefzeker. En hoe schoon bouwt ze altijd haar bladzijden op! Opruimen doe ik morgen is weer eens zo'n prachtige synthese van toegankelijk en artistiek.  

Leeftijd: 4+. Koop of bestel ze bij je lokale boekhandel, of anders hier (Eyckerman) of hier (Schutten/Celie).

ANANGSIEH TORIES - Anton de Kom, met tekeningen van Brian Elstak (Atlas Contact)

In 1934 kwam Wij slaven van Suriname van Anton de Kom uit. Het boek is een grote, belangrijke klassieker geworden, waarin de ware geschiedenis van Suriname en de tot slaaf gemaakten werd beschreven. Het boek beleeft de laatste jaren een heropleving en wordt gezien als de mijlpaal die het was. Ook De Kom zelf wordt inmiddels gezien als de activist, voorloper, leider, geschiedkundige die hij was. Maar dat hij een groot schrijver was wordt misschien minder benoemd. Hopelijk komt daar met Anangsieh Tories verandering in. 

Het boek bevat vier verhalen over de spin Anansi. De Kom schreef ze in de jaren dertig, met name voor zijn kinderen, maar ze werden niet eerder uitgegeven. Het eerste verhaal is een bekend Anansi-verhaal, zoals zijn oma het hem vertelde, maar de andere drie zijn door De Kom zelf verzonnen. Wat meteen opvalt: de glanzende manier van opschrijven. Wie van taal die je van de pagina wilt eten houdt, streept op alle bladzijden lekkernijen aan. De zinnen flonkeren van de details, alles ruikt, blinkt, maakt geluid, straalt van kleur. Zinnen als 'Buiten was het leven reeds buitengewoon druk geworden. Zonnestraaltjes, vogelgejubel, als alle kinderen van tien scholen tegelijk op een speelplaats spelend.' Of, over een rennend meisje: 'Het was of de bomen die aan weerskanten van haar stonden ineens groene sneltreinen geworden waren, die links en rechts van haar voortijlden.' 

De verhalen zijn heel gevarieerd. Het tweede verhaal is een doodgriezelig maar ook heel spannend verhaal over de dreiging van de grote bloedzuiger die kinderen steelt. De hoofdpersonen van het derde verhaal zijn planten en struiken, die in onderlinge nijd en jaloezie niet voor mensen onderdoen. Het laatste verhaal gaat over het dappere meisje Akropienah die beloond wordt omdat ze de geblesseerde Anangsieh verzorgt. De vraag of dit ook een kinderboek voor alle kinderen van nu is, is naar mijn mening niet zo interessant, omdat het door het genie van de schrijver Anton de Kom een boek voor iedereen is. Ik heb gesmuld van deze uitgave, die ook nog eens het Suriname van honderd jaar geleden zo dichtbij ons brengt. Dat smullen deed ik allereerst door de verhalen, maar ook door de prachtige vormgeving van Lyanne Tonk, de zeer complete uitgave, het heel mooie voorwoord door Gerda Lenten Havertong en het heel heerlijke nawoord van Raoul de Jong. 

168 pagina's, leeftijd: 8+, wellicht, maar vooral ook volwassenen. Koop of bestl dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier.

VERGEET MIJ NIET, ANNE FRANKS VRIENDEN EN VRIENDINNEN - Janny van der Molen, met tekeningen van Martijn van der Linden (Ploegsma)

Je bent pas dood als je naam niet meer genoemd wordt, zo eindigt Janny van der Molen haar nawoord van Vergeet mij niet, een boek - ook dat noteert ze - waarvan het schrijven haar het meest heeft aangegrepen, in vergelijking met haar andere werk. Dat is goed te begrijpen. Met name het laatste deel van het boek, dat waarin van alle vrienden en vriendinnen verteld wordt hoe het verhaal (en meestal hun leven) afgelopen is, is wanhopig makend. De verhalen die we ervóór gelezen hebben, over Peter, Juultje, Mary, Sanne, Ietje, Helmut, Kitty, Nanette, Martha, Peter en Hannah, bouwen aan een groot zicht op jong zijn en in aanraking komen met de grauwste gruwel die je kunt bedenken. De verhalen laten vrolijke, liefhebbende kinderen en tieners zien, die stuk voor stuk getroffen worden door de oorlog. Het boek bouwt intelligent op, waardoor het na elkaar lezen van de verhalen ook een grotere kennis van de precieze geschiedenis geeft. De kinderen uit dit boek worden, behalve door Van der Molens tekst, ook stralend tevoorschijn geroepen door de tekeningen van Martijn van der Linden. 

Het is indrukwekkend hoeveel onderzoek er in dit boek is gaan zitten. Janny van der Molen heeft geen mogelijkheid onbenut gelaten om haar hoofdpersonen en de vroege jaren veertig helder in beeld te brengen. Ze sprak met vele nabestaanden, en in drie gevallen ook met de hoofdpersonen zelf. Na het werk dat Van der Molen ook al voor eerdere boeken deed, is het overduidelijk over welke kennis en welk inlevingsvermogen ze inmiddels bezit. Met dit monumentale boek maakt ze nog eens duidelijk dat oorlog niemand onbeschadigd laat, en vooral jonge mensen niet. Hulde voor dit boek - van eeuwige relevantie, en misschien in deze tijd nog meer dan anders.

296 pagina's, leeftijd: 10+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of anders hier.

DE REST VAN JE LEVEN - Els Beerten (Querido)

Kinderen die nu, omdat ze met hun ouders uit Afghanistan, Oekraïne of Syrië gevlucht zijn, opgroeien in Nederland, België of Polen, verkeren in dezelfde positie als de jonge Fredo uit De rest van je leven. Hij werd geboren in Italië, maar kwam met zijn vader aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in Engeland terecht. We volgen hem in twee landen, beginnend in zijn geboorteland, opgroeiend in zijn nieuwe land en dan weer terug migrerend naar Italië. We volgen hem en zijn vader, hem en zijn geliefden, en dan volgen we hem ook als jonge man die een vaderrol moet vervullen voor Vittorio. En dan switcht het perspectief naar dat van Vittorio, en zelfs het font van de hoofdstukken switcht mee (op één hoofdstukje na waarin het vergeten is). Die verschuiving van landen, die verschuiving van leeftijden en die verschuiving van hoofdpersonen maakt van De rest van je leven een breed boek. Vanaf het begin voelen we dat we Els Beerten met die breedte kunnen vertrouwen, haar greep is stevig en haar kijk is barmhartig.

Aangrijpend zijn de zinnen die Fredo op het eind tegen zijn geliefde uitspreekt: ‘We lopen allemaal verloren, Carlotta. Het is wat mensen overkomt als ze van wereld veranderen. Misschien kan het zelfs niet anders. Want hij loert om elke hoek, de nieuwe wereld. Een oorlog die begint, een schip dat zinkt, een lief dat verdwijnt – de oude wegen die we ooit liepen, ze liggen achter ons.’ Dat klinkt zo triest en ook zo van alle tijden, helaas. Maar de troost ligt hem in de ontdekking van wat je wél kunt bepalen, want dit laat Beerten Fredo ook zeggen: ‘Misschien zijn we het niet vergeten. Dat wegen geslepen worden als we ze lopen. Dat een lied in het hoofd ons daarbij moed kan geven. Dat wij op zijn minst dat lied kunnen kiezen.’ Met dat inzicht wordt De rest van je leven een nog rijker boek dan het al is – zeker als we in aanraking komen met mensen die nu, in onze tijd, in onze omgeving, een nieuwe wereld hebben moeten leren ontdekken.  

300 pagina's, leeftijd: 15+. Koop of bestel dit boek bij je lokale boekhandel, of bestel het hier.