BESTE VRIENDEN VOOR ALTIJD (ROSIE EN MOUSSA 3) - Michael De Cock & Judith Vanistendael (Querido)

Het derde deel van Rosie en Moussa is er. De twee zijn nog altijd elkaars beste vrienden, maar er komt een derde 'beste vriend' bij: oom Ibrahim, de lievelingsoom van Moussa, die helaas 'geen papieren' heeft en niet lang in het land zal mogen blijven. De charme van dit verhaal schuilt weer in de fijne dialogen, de opgewekte toon waarmee - perfect begrijpelijk voor Rosie en Moussa en dus ook voor de lezers - moeilijke problemen worden aangepakt en uitgelegd. Het allermooist uit het boek zijn de rijke tekeningen van Judith Vanistendael. De pret die van haar illustraties straalt! Als het gaat over het feit dat oom Ibrahim misschien een vrouw zou moeten vinden om door een huwelijk in het land te kunnen blijven, tekent Vanistendael een voluptueuze bruidstaart met een mini-bruidje dat graag de mini-bruidegom wil kussen, maar ernaast eenzelfde taart waar de mini-bruidegom rennend vanaf vlucht. Op naar deel vier van deze serie, want dit is een heerlijke reeks.

BROERGEHEIM - Emiel de Wild (Leopold)

Een stem vanuit het niets - dat lijkt Emiel de Wild. Maar wat voor een stem! Met BROERGEHEIM schreef hij een debuut dat binnenkomt. Joeri schrijft brieven aan zijn oudere broer Stefan. Hij mag hem niet meer zien, het gezin verhuist en Joeri's ouders verzwijgen ongeveer alles dat met Stefan te maken heeft. De lezer wordt, net als Joeri, radeloos van het niet-weten. Met behulp van een doortastend nieuw klasgenootje moet de waarheid rond Stefan dan toch aan het licht komen. Het knappe van dit boek zit hem niet alleen in de goed volgehouden vorm en in het juist gedoseerde vrijgeven van de plot-informatie, maar ook in het feit dat je door de rust en de aandacht die De Wild aan zijn verhaal heeft besteed, óók de kant van de andere personages (Joeri's ouders bijvoorbeeld) leert begrijpen. BROERGEHEIM maakt heel nieuwsgierig naar De Wilds volgende boeken. In elk geval hebben we er zomaar een héél bijzondere schrijver bij.

VOETBALLEN IN DE HEMEL - Anke Kranendonk (Lemniscaat)

Twinitig jaar geleden kwam het debuut van Anke Kranendonk uit, dat was VAN HUILEN KRIJG JE DORST, een verhaal over Joris en zijn lievelingsoom Oom Hugo, die ernstig ziek is. Nu is er VOETBALLEN IN DE HEMEL, een totaal herschreven versie van hetzelfde gegeven. Joris heet nu Kiet en Oom Hugo heet Oom Levy. De ziekte - kanker - wordt duidelijker benoemd, en het boek is dikker en uitgebreider. VAN HUILEN KRIJG JE DORST was prachtig, VOETBALLEN IN DE HEMEL  is zo mogelijk nog beter. Kranendonk is een van de allersterkste Nederlandse kinderboekenschrijvers als het gaat om natuurlijke dialogen. Vanaf de eerste zin is Kiet een echt basisschooljongetje dat geconfronteerd wordt met zaken die eng en groot zijn, maar waar hij wel (met hulp van een heel lieve vader en moeder, en met hulp van oom Levy zelf) mee om leert gaan. Kranendonk is heel precies in alle emoties die er bij een sterfgeval komen kijken en het boek wordt nergens te zwaar. Maar het boek wordt - aan de andere kant - ook nergens te afstandelijk. De toon en de voortgang van VOETBALLEN IN DE HEMEL is helemaal juist. Voor dit jubileumboek zijn sterke kleurillustraties gemaakt van Peter-Paul Rauwerda. Ook zijn Kiet is prima getroffen. Een mooie aanwinst voor de Nederlandse kinderboekenmarkt, dit warme boek.

KLEINE STEMMEN - Gil vander Heyden (Clavis)

Na wat jaren van schaarste verschijnen er weer meer dichtbundels. Bij uitgeverij Clavis kwam bijvoorbeeld het sterke KLEINE STEMMEN uit, de zevende bundel in de carrière van Gil vander Heyden.

KLEINE STEMMEN bevat drieëndertig korte gedichten. Ze doen op een mooie manier wat poëzie kan doen: een detail uitlichten, een flonkering tevoorschijn trekken. Leve de fijnzinnigheid van Gil vander Heyden, want hier treffen we zinnen aan als:

'Zoals een blikje
dat buiten blijft staan
zich langzaam vult
met regen,

zo vullen zich mijn ogen.'

en

'De nacht ligt

als een groot gezicht

tegen het raam.'

In de bundel staan een paar prachtige tekeningen van grootmeester André Sollie en wat er in het titelgedicht over sneeuw staat, gaat ook op voor deze poëzie:

'Is miljoenen

witte zoenen.

Is kleine stemmen

achter de ruiten:
Kom. Kom mee
naar buiten.'

DIE DAG IN AUGUSTUS - Rindert Kromhout (Leopold)

Enrico is een beschouwer. Hij tekent wat hij om zich heen ziet in het kleine dorpje in Italië, het plaatsje waar hij woont met zijn ouders en met zijn kleine broertje en waar hij elke dag een rond maakt langs dorpsgenoten die belangrijk voor hem zijn: Nonno Luigi, de oude Marta en natuurlijk Teresa, het meisje waar hij van houdt. Maar dan komt de dag in augustus en die verandert alles. 

Deze novelle bevat zowel een verhaal over de ramp die Italiaanse bergdorpen ook in werkelijkheid heeft getroffen, maar toont ook aan wat de kracht van verbeelding is. Kormhout schreef een heel mooi klein en tegelijk weids verhaal. Waarin we - in het korte bestek van maar 84 bladzijden - zelfs ook het lot van de eerder genoemde afzonderlijke dorpsgenoten van Enrico meekrijgen. Sterk van structuur en diep, maar toch ook licht - dát is DIE DAG IN AUGUSTUS. En dan krijgen we er ook nog die prachtige stifttekeningen van Annemarie van Haeringen bij, die rechtstreeks uit Enrico's schetsboeken komen. Mooi!

VLIEG! - Marco Kunst (Lemniscaat)

Nog niet vaak schreef Marco Kunst voor kinderen vanaf tien jaar. Maar dat deed hij wel met zijn net verschenen boek VLIEG! Marius is de hoofdpersoon. Hij gaat naar groep acht, maar wordt nog steeds Muis genoemd, of Maas - in elk geval namen die aangeven dat zijn omgeving hem kleiner inschat dan hij is. Gelukkig is opa daar, met zijn duinhuis en zijn liefde voor de natuur en voor de sterren. Samen maken ze een prachtige vlieger. En dan...

Marco Kunst schreef een ontroerend boek, waarin zijn Marius geheel tot leven komt. Er zitten prachtige kleine observaties in, als: 'Marius kruipt naar het voeteneinde van zijn bed, waar het warm en donker is. Daar maakt hij zich klein en houdt zijn adem in. Zo zit een kangoeroejong in zijn moeders buidel, denkt hij.'

De volwassenen in dit boek zijn ook levensecht. De vader is zo'n typische zichzelf-en-iedereen-voorbijlopende vader die dingen zegt als: 'Oké. Actie dan nu.'

Het verhaal is mooi opgebouwd en alles wordt bijeengehouden door het beeld van de vlieger. Extra vermelding verdient de prachtige scène waarin Marius en zijn broer gewichtloosheid uit proberen te testen (in een bad met zout). Origineel, en onderdeel van een boeiend, prachtig boek.

JIJ BENT JE BREIN - Dick Swaab en Jan Paul Schutten (Atlas Contact) en HET RAADSEL VAN ALLES WAT LEEFT EN DE STINKSOKKEN VAN JOS GROOTJES UIT DRIEL - Jan Paul Schutten (Gottmer)

Dit is het jaar van Jan Paul Schutten. Behalve de twee boeken uit de titel van dit stuk komt er binnenkort een boek over Artis bij en in het najaar volgen dan nog een historische strip met Paul Teng en een boek over sport in de Romeinse tijd, samen met historicus Fik Meijer. Maar niet alleen om kwantitatieve redenen is 2013 zijn jaar - ook om kwalitatieve.

JIJ BENT JE BREIN is de kinderversie van het succesvolle WIJ ZIJN ONS BREIN van hersenonderzoeker Dick Swaab. Jan Paul Schutten bedacht een toegankelijke vorm: twee kinderen die (aanvankelijk voor een spreekbeurt, later uit interesse) per mail verhelderingsvragen voorleggen aan professor Swaab. De vragen in die mails zijn uitstekend getimed. Net op het moment dat ze bij de lezer opkomen laat Schutten ze stellen door zijn twee hoofdpersonen. Het mooie van JIJ BENT JE BREIN is ook (zoals alleen bij de beste non-fictie-boeken voor kinderen) dat volwassenen hetzelfde plezier beleven aan het lezen - en dat de materie waarschijnlijk nog beter blijft hangen ook, júíst door het temporiseren en door de helderheid.

Datzelfde geldt voor het monumentale boek HET RAADSEL VAN ALLES WAT LEEFT (EN DE STINKSOKKEN VAN JOS GROOTJES UIT DRIEL). Dit boek over evolutie, over de vraag hoe het leven ontstaan is (het meest elementaire onderwerp, wellicht, voor een non-fictieboek voor kinderen) is zowel veelomvattend als helder. Het is zowel grappig alsook fundamenteel. In een meanderende, maar logische zoektocht, die bestaat uit indringende vragen en genuanceerde antwoorden, gaat het boek naar een prachtig laatste hoofdstuk toe, waarin het verschil tussen wetenschap en religie aan de orde komt. In een eerlijk relaas laat Jan Paul Schutten alle ruimte voor iedereen, maar blijft hij zelf niet op de vlakte. Aan alles in dit boek voel je dat het een belangrijk boek is. De auteur zelf zegt dat al zijn vorige boeken naar dit boek leidden, en van die ernst en overtuiging raakt de lezer op elke bladzijde overtuigd. Het is heerlijk een relaas te lezen waarin kinderen en hun levensvragen zo serieus genomen worden, en waar begrijpelijk geschreven is, maar óók alle jamaars en nogevendits meegenomen worden. En via die adressering aan kinderen, mogen, net als in JIJ BENT ONS BREIN, wij volwassenen met hen meelezen en evenzeer wijzer worden.

Het boek is meer dan onberispelijk uitgegeven. Wat een rijkdom! Hulde aan uitgeverij Gottmer, die alle ruimte gaf aan de uitzonderlijke tekenaar Floor Rieder (wat een humor, wat een lijnvoering, wat een fantasie!) en aan vormgever Tobias David. Samen met Schutten maakten zij dit boek tot - zonder enige twijfel - het beste non-fictieboek voor kinderen van dit jaar.
Dit jaar dat dus waarlijk het jaar van Jan Paul Schutten is.