APPLAUS VOOR PAPA BEER - Benjamin Chaud (Querido)

De Franse tekenaar en schrijver Benjamin Chaud was al redelijk bekend van de verhalen over Pomelo (in 2005 kreeg hij een Vlag en Wimpel van de Penseeljury voor POMELO EN ZIJN PAARDENBLOEM), maar nu zijn er dan de grote, uitbundige prentenboeken over Papa Beer en zijn zoontje Kleine Beer. Het eerste van de reeks verscheen onlangs bij uitgeverij Querido, en straalt een enorme hoeveelheid plezier uit. Het verhaallijntje is dun: Papa Beer gaat winterslapen, maar Kleine Beer volgt een late bij en belandt in de stad, waar zijn vader hem terugvindt in het operagebouw. Maar de platen zijn heerlijk exuberant. Op elke spread kun je zoeken en zoeken en zoeken naar de achternagezeten bij, naar Kleine Beer, maar ook naar allerlei mensengezichten en mensentafereeltjes. Een heerlijk boek, opgetrokken uit lol.

APPLAUS VOOR PAPA BEER werd vertaald door Jacques Dohmen.

KIND VAN DE WESTHOEK - Wouter Sinaeve & Nyklyn (De Eenhoorn)

Dit is een oorlogsboek zoals je er zelden een ziet. De oorlog waar sprake van is in het boek is de Eerste Wereldoorlog, de oorlog waarmee elke Vlaming van een bepaalde leeftijd in familiegeschiedenissen mee geconfronteerd werd en waar Vlaamse kinderen nog steeds op school veel over horen (veel en veel meer dan Nederlandse kinderen). Toen schrijver Wouter Sinaeve negen jaar was vond hij in de Westvlaamse akker achter zijn ouderlijk huis vele 'schatten' uit de oorlog. In dit boek heeft hij die speelse omgang met de oorlog laten verbeelden door fotograaf Nyklyn (pseudoniem van Nyk Dekeyser). Die heeft dat blakend gedaan. In oogverblindende foto's (prachtige composities, prachtige kleuren, prachtige afsnijdingen) zien we niet alleen het spel van het naamloze jongetje, maar ook de echte ernst van de oorlog, verbeeld in tableaus met speelgoedsoldaatjes. De tekst is summier en voegt precies datgene toe wat nodig is. Een origineel en raak kleinood, dit 'Kind van de Westhoek'. Voor kinderen. En ook voor hun ouders. 

TAKKENKIND - Gerda Dendooven (Querido)

Robuuste sprookjes, laat die maar aan Gerda Dendooven over. Dit is er weer zo een. Een vrouw wil een kind, haar man gaat zuchtend op pad, door de kou, vindt geen kinderen naar tevredenheid en komt thuis met een stuk hout. Maar het takkenkind vindt toch een warm onthaal - na enige aarzeling.

Met gein en lekker onpedagogische logica zet de schrijfster en tekenares hier een sappige vertelling neer. De getekende en geknipte en geplakte illustraties zijn weer even helder en grappig als we ze van Dendooven gewend zijn. Een mooi nieuw oerverhaal.

JOSEPHINA, EEN NAAM ALS EEN PIANO - Jaap Robben & Merel Eyckerman (De Eenhoorn)

'Oma's zijn oud. Heel oud. Sommigen waren er al voordat de dinosaurussen bestonden.' Zo begint JOSEPHINA, een prentenboek over een oma en haar kleinkind, over de tijd die oma's achter zich hebben en misschien vóór zich. Er zijn meer prentenboeken over dit thema, maar zelden zijn ze zo mooi geschreven als dit zowel poëtische alsook nuchter-grappige verhaal van Jaap Robben.

Zelden zijn ze ook zo mooi getekend. Merel Eyckerman omlijst alles met bloei - bloei van rozen en andere bloemen (ze zijn bijna op elke plaat te zien en wijzen vooruit naar hoe het kleinkind de toekomst van oma ziet) - maar ook bloei van kleur, van warmte, van een perfecte keuze voor detail en de juiste dosering van grappige absurditeiten. Zo groeien op de tafel waaraan oma foto zit te kijken óók kleine eilandjes met palmbomen. En in een strandscène aan de rand van een voorstelling staat een levensgroot ijsje rechtop in het zand. De patronen van jurken, tapijten en zwemdino's contrasteren prachtig met egalere kleurvlakken (zoals dat van de zee of de piano) en dat alles bij elkaar maakt dat je het prentenboek uiteen zou willen halen en elke bladzijde los zou willen ophangen. Dit boek is een pracht.

DE NACHT VAN 2 APRIL - Jan Simoen (Querido)

In de nacht van 2 op 3 april 1943 gebeurde er iets in het Vlaamse kuststadje Middelkerke dat bijna twintig jaren later de jonge Joris en zijn vrienden nog bezighoudt. Want: was Joris er wel geweest als die nacht anders was verlopen? Of was hij er in halve vorm geweest?

Dit soort kinderlijke, maar essentiële vragen stelt Jan Simoen in zijn nieuwste boek. Maar het mooie van dit verhaal is óók dat het zo luchtig blijft. Het boek is zo geschreven dat het, als je het leest, aan je verteld lijkt te worden door een tegenover je zittende negenjarige Joris. Die trouwens elk moment weg kan rennen omdat zijn vrienden en zijn kleine broertje hem roepen om in de duinen oorlogje te gaan spelen. Of die plaats moet maken in de keuken voor een salto van zijn vader.

Erg fijn vrolijk én spannend boek! Met tekeningen van Simoens échte broer Peter.

WAAR IK BEN - Diet Groothuis & Merel Eyckerman (De Eenhoorn)

Dit is het jaar van een heropleving van dichtbundels voor kinderen. Er is al veel moois verschenen, maar hier is dan het sterke debuut van Diet Groothuis: in vierenvijftig verzen dicht ze losjes, maar ook precies. Ze strooit niet al te kwistig met rijm, maar wel nét genoeg om de regels bij elkaar te houden. Haar blik op de wereld piept vanuit de herkenbaarheid over het randje naar het bijzondere, het uitnemende van dat wat er om ons heen is - waardoor we met een klein tikje tegen ons hoofd toch anders gaan kijken. De gedichten worden werkelijk strálend begeleid door de tekeningen van Merel Eyckerman. Wát een precisie, wat een elegantie, wat een ingehouden blijheid, wat een kleurgebruik. Door het welhaast perfecte samengaan van haar beelden met de gedichten weet ze het boek een gaafheid mee te geven die ook vanzelfsprekend aandoet: zó moet dit boek eruit zien, en niet anders. Het boek is daarnaast schitterend vormgegeven en gedrukt, en dat alles samen zorgt ervoor dat we met WAAR IK BEN een van de mooiste boeken van het jaar in handen houden.  

RISK - Jelmer Soes (Gottmer)

Nieuwe stemmen in de jeugdliteratuur zijn onontbeerlijk. Dit is zó'n onontbeerlijk debuut: Jelmer Soes' RISK. Over Stiene, die door haar raadselachtige vriend Risk (eigenlijk: Kris) 'ST' wordt genoemd, Special Treatment. Over het huis dat zij - samen met andere 'hangjongeren' - hebben in de vorm van een houten speelkasteel. Maar eigenlijk over de moeilijke fase waarin je beseft dat je ouders hun handen niet meer als een dakje boven je hoofd houden (soms, zoals in dit boek: kúnnen houden) en waarin je op zoek moet naar andere daken. Maar hoe doe je dat? Waar kun je schuilen? Wie laat je bij jou schuilen? Deze onderliggende vragen zijn heel mooi vervat in dit boeiende verhaal. Je leest door, omdat je het einde wilt weten, maar intussen leer je Stiene, en toch ook Risk, steeds beter kennen. Het mooist aan het boek is de stijl. Jelmer Soes kan prachtig zintuiglijk schrijven én hij heeft een groot inzicht in mensen. Dat gaat nog een blinkende carrière opleveren. Let dus vanaf nu op zijn naam. Jelmer Soes!  

BOER BORIS - Ted van Lieshout & Philip Hopman (Gottmer)

Wat een leuk boek! Boer Boris is het jongetje in overall die ons door dit telboek leidt. 'Boer Boris heeft een boerderij. Daar horen... bij.' Via die beginregels, die op elke bladzijde staan, leren we te zien wat er allemaal te tellen is op de Borisboerderij. In grote, lekker rijk gekleurde platen zien we Boris van bovenaf, van de zijkant, schuin van voren (genoeg variatie!) en zijn schuren, kippen, vogelverschrikkers etcetera. De al eerder genoemde elementen komen op latere platen terug, en dus moet je dit boek weer en weer bekijken. Daarbij sluipen de altijd aanwezige kat, hond en muis naar een geinig einde. De tekst is vormvast, simpel én twinkelend, de tekeningen zijn warm, vrolijk én knap, dus: wat een leuk boek! 

NEDERLAND - Charlotte Dematons (Lemniscaat)

Na haar vorige prachtige prentenboek SINTERKLAAS wist menigeen het zeker: een Nederlandser boek kon je niet bedenken. Maar Charlotte Dematons deed het wél: ze bedacht NEDERLAND. Na een monnikenwerk van enkele jaren is het grandioze reslutaat er nu, een boek met negentwintig spreads waarop Nederland in al zijn facetten te zien is. Een boek om langzaam te lezen en langzaam te bekijken, een boek waarin je zelf de hoofdpersonen kunt kiezen: Hielke en Sietse van De Kameleonboeken, of een verdwaald Pietje, of misschien toch de gele ballon (ook al uit een eerder boek van Dematons). Ze zijn op alle pagina's te zien, maar om hen heen is vrijwel alles wat je kunt verzinnen dat met Nederlandse tradities, verschijnselen of geschiedenis te maken heeft, te ontdekken.

Het boek heeft nu, vier weken na verschijnen, al een ongekende furore gemaakt (en dito verkoop) en daar kan ik het alleen maar mee eens zijn: dit is het belangrijkste prentenboek van het jaar, en los van verschijningsjaar of historische betekenis, is ook dit meer dan waar: Charlotte Dematons maakte een monument.

DRIE VERSCHRIKKELIJKE DAGEN - Guus Kuijer (Querido)

DRIE VERSCHRIKKELIJKE DAGEN verscheen in 1976. Guus Kuijer had toen - naast drie boeken voor volwassenen - alleen nog maar MET DE POPPEN GOOIEN en EEN GAT IN DE GRENS gepubliceerd. In het boek ontmoet de vijftienjarige Jos de zeventienjarige Marion. In de ontwikkelingen van de drie daarop volgende dagen blijkt dat Jos zijn ouders opnieuw zal moeten leren kennen, dat Marion een andere visie op de liefde heeft dan Jos' vader, dat het verzinnen van een waterpaard troost kan bieden en dat een ongeluk kan leiden tot een nieuw begin.

Het grote plezier van het herlezen van dit boek schuilt in a) de taal (je wilt elke zin op je tong leggen, daar waar je hem het beste kunt proeven), in b) de onvoorspelbare plot (het boek lijkt wel 'ontdekkend' geschreven, alsof Kuijers pen de weg wist en Kuijers vingers daar dan maar achteraan bewogen), in c) de fantastische dialogen (zodra Kuijer een personage laat spreken staat dat personage op uit het papier) en in d) de brutale eigenzinnigheid van het verhaal, die niet aangetast is door de tijd, nee, niet - dus herlees dit boek óók. En vat daardoor opnieuw waarom Guus Kuijer onze grootste kinder- en jeugdboekenschrijver is.

BERT EN BART EN DE ZOEN VAN DE ZOMBIE - Tjibbe Veldkamp & Kees de Boer (Lemniscaat)

We kennen Bert en Bart al van de kinderboekenweek 2011. Toen waren ze de helden van het kinderboekenweekgeschenk. Nu voegen Tjibbe Veldkamp en Kees de Boer daar een tweede deel aan toe. En dat tweede deel is nog mooier, want er zit nu een hard kaft omheen en de tekeningen zijn in kleur. Het is een boek met spattend plezier geworden. De moeder van de twee jongens heeft ook nu weer een zorg: de jongens lezen teveel zombiestrips. Met behulp van een excentrieke dokter (een hersenperser) probeert ze daar wat aan te doen. Dat er in de rest van het boek grote groepen zombies zullen voorkomen doet de sticker op het omslag al vermoeden: 'Bevat MEER DAN 46 zombies!'. Gelukkig is er aan het eind van het boek ook ruimte voor een klachtenrubriek.
Heerlijke vrolijkheid, een prachtig samenspel van tekst en beeld, een hoofdrol voor gein: het is fantastisch dat Bert en Bart terug zijn gekeerd.

OVERSTROOMD - Eva Moraal (Lemniscaat)

Max hoort bij de Natten en Nina bij de Drogen. Zo tegenover elkaar als die twee bevolkingsgroepen moeten leven (na de Grote Overstroming), zo tegenover elkaar staan de verhalen van de een en de ander. Verteld in een actueel tegenwoordige tijd, stappen we van het ene Max-hoofdstukje naar het volgende Nina-hoofdstukje - werkelijk in álles schuilt de tegenstelling. Tot Max en Nina elkaar vinden. Hierna volgt zowel het verhaal van een liefde tegen de keer in, als een spannend thrillerachtig relaas van de oorlog tussen de twee bevolkingsgroepen, compleet met verlicht despotisme en terrorisme. Eva Moraal heeft een grote greep gedaan - en dat wérkt. Er verschijnen in Nederland zelden dit soort dystopische romans, en ook zelden zulke rijpe debuten. De spanning blijft hoog, je wil door- en doorlezen (400 bladzijden lang!) en uiteindelijk denk je: als Eva Moraal dit al kan, wat komt er dan hierna? Dit boek is een welkom aan een intrigerend schrijfster.