DE EVOLUTIE VAN CALPURNIA TATE - Jacqueline Kelly (Querido)

Dat is wat je - als je een ervaren jeugdboekenlezer bent - wilt zien: een enorm origineel uitgangspunt. DE EVOLUTIE VAN CALPURNIA TATE speelt in het jaar 1899 en gaat over de tienjarige Calpurnia, die drie oudere en drie jongere broers heeft, een vader en moeder die op stand leven, en een grootvader die, nadat hij zijn bedrijf aan zijn zoon overgedaan heeft, gefascineerd is geraakt door de wetenschap. Dat laatste deelt hij met Calpurnia (Callie). Hun samenzijn vormt het hart van het boek. In sprongetjes door de tijd (elk hoofdstuk een sprongetje) wordt ongeveer een jaar uit het leven van Callie beschreven: het jaar waarin ze gaat begrijpen wat er van haar, als meisje uit gegoede kringen, verwacht wordt, en ook het jaar dat ze van zichzelf begrijpt dat ze wil gaan studeren en wetenschapper wil worden - hoe onmogelijk dat voor meisjes in die tijd dan ook nog lijkt.
Kelly's vertelstijl is fijn beeldend. Daarbij wordt alles met humor verteld, en zijn vooral ook de episodes waarin de natuur geëxploreerd wordt heel levendig beschreven. Dat laatste geldt trouwens ook voor al Callies gesprekken, ruzietjes en contacten met haar broers, vooral met de alleroudste en de allerjongste. Kelly's verhaal is warm en levert een boek op waarin je graag vertoeft, en waarin je na afloop graag nog wat langer had willen verblijven.

Dit boek werd heerlijk vloeiend vertaald door Annelies Jorna.

SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM - Astrid Lindgren (Ploegsma)

Hoe zet je een kinderverhaal op? Niemand die dat zo goed wist als Astrid Lindgren. Ik lees en herlees de Zweedse grootmeesteres van tijd tot tijd en altijd met bewondering en plezier. In SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM zijn vrijwel al haar korte verhalen (opnieuw) samengebracht. We vinden er vertellingen in die ook apart gepubliceerd zijn, zoals bijvoorbeeld Lindgrens eerste korte verhaal, IN SCHEMERLAND, dat een prachtig prentenboek werd met onze eigen Marit Törnqvist, of SPEELT MIJN LINDE, ZINGT MIJN NACHTEGAAL. Elk verhaal vangt de lezer in de eerste zinnen. Die zijn bij Lindgren vaak hemels helder én intrigerend: 'Wij hebben thuis een draakje gehad.' Of: 'Er was eens een prinsesje dat dood was.' Natuurlijk vinden we de echte Lindgren-ingrediënten op vrijwel alle bladzijden: de onomwonden keuze voor de kinderen, de lol van het spelen en van de no-nonsense, de natuur- en dorpsachtergrond en het niet uit de weg gaan van onderwerpen als armoede, dood en ongeluk. Maar ook: de grote rol voor de fantasie. Er zijn kleine mannetjes (voorlopers van Karlsson op het dak), onzichtbare tweelingzusjes en poppen die tot leven komen. Tekenaar Alex de Wolf voorzag alle verhalen van zwart-wit illustraties en maakte een mooi nieuw omslag. SPROOKJES ONDER DE KERSENBOOM, kortom, is een van die tijdloze Lindgrenboeken die je ieder kind graag zou voorlezen.

BOSCH, HET VREEMDE VERHAAL VAN JEROEN, ZIJN PET, ZIJN RUGZAK EN DE BAL... - Thé Tjong-Khing (Leopold) - OP ZOEK NAAR JEROEN, BOSCH IN ZIJN SCHILDERIJEN - Paul van Loon (Leopold)

In 2016 is het vijfhonderd jaar geleden dat de schilder Jheronimus Bosch stierf. Bij uitgeverij Leopold - vermaard in boeken voor kinderen over kunst - verschenen twee boeken die hiernaar vooruitwijzen. In beide boeken verdwaalt iemand in de vreemde wereld van de wezens van Bosch.

Meestertekenaar Thé Tjong-Khing laat in BOSCH het jongetje Jeroen van een klif vallen. Hij heeft een rugzakje om en een netje met een bal erin in zijn hand. Wat volgt, in dit tekstloze groot-formaat prentenboek, is een fascinerend verhaal (ja, verháál) waarin Jeroen zijn bal en zijn rugzak bij zich moet zien te houden, maar ook allerlei mensen en wezens moet helpen, en zelfs twee kinderen en een engelenmeisje moet bevrijden. Het is een boek dat samen met KUNST MET TAART - ook dit jaar verschenen - hoort bij het beste dat Thé ooit maakte en ook hoort bij het beste van alle kinderboeken die er dit jaar uitkwamen. Wat een plezier, wat een brille, wat een beheersing, wat een vertelling.

Paul van Loon liet zichzélf in de wereld van Bosch verdwalen. Hij beschrijft zijn nachtmerrie-achtige reis, die naar eigen zeggen voor hem griezeliger is dan de wereld van zijn Griezelbus-verhalen. Het leesboek wordt compleet gemaakt door vele reproducties van (uitsnedes van) Bosch' werk. Dat zorgt ervoor dat kinderen veel en veel beter naar het werk van deze schilder gaan kijken. Wérkelijke kunsteducatie dus, in de vorm van een toegankelijk verhaal.
Kunstboeken voor kinderen - zo moet het.

  

DE JONGEN, DE NEUSHOORNVOGEL, DE OLIFANT, DE TIJGER EN HET MEISJE - Peter Verhelst & Carll Cneut (De Eenhoorn)

Peter Verhelst schreef een verhaal dat zich diep in het groene Zuid-Afrika afspeelt - en het begint geheimzinnig. In zeer zintuiglijke taal draagt hij ons als lezer in het hoofd van de jongen die de hoofdpersoon is mee, bedekt door klei, een hut binnen, waar de jongen zal moeten verblijven en de zaken leren die een jongen moet leren voor hij een man is. Hij zal ook zijn twee totemdieren moeten benoemen en de dieren die de jongen kiest zijn de neushoornvogel en de tijger. De een moet hij temmen, de ander moet hij doden. Dat gebeurt, maar de jongen krijgt in de tussentijd met dood en verstoting te maken. Maar ook met familie en de bescherming van zijn zusje - die de vertelling in het tweede deel van dit boek heel mooi overneemt. Het is een vervoerend verhaal geworden, en daar dragen de platen van Carll Cneut aan bij. Van zijn oerwoud gaat ondoordringbaarheid uit, en je kunt de zware natuurgeuren bijna ruiken, zo zintuiglijk zijn ook zijn prenten. Op het eind, als de jongen de ultieme confrontatie aan moet gaan, confronteert Cneut ons evenzeer - met een korte reeks overweldigende platen.
Een sterk geheel, dit leeftijdloze boek, met mooie vormgeving van Dries Desseyn.
   

HET WONDER VAN JOU EN JE BILJOENEN BEWONERS - Jan Paul Schutten & Floor Rieder (Gottmer)

Hoe scheef zou het huis van de kinderliteratuur staan als er geen monumentale boeken waren om het overeind te houden? Ons Nederlandse kinderliteratuurhuis wordt de laatste jaren goed gestut door de boeken van Jan Paul Schutten. Na het monumentale HET RAADSEL VAN ALLES WAT LEEFT (over leven & evolutie) is er nu het monumentale HET WONDER VAN JOU EN JE BILJOENEN BEWONERS, over het menselijk lichaam.
Het boek is weer zo monumentaal omdat je bij elke alinea denkt: ja, zo moet het er staan. Schutten is een leraar zoals je zou willen hebben, iemand die weet wat hij moet vertellen, maar vooral ook weet hóé hij het moet vertellen. Hij begrijpt waar de ingang in informatie zit, de ingang waardoor we binnenkomen in de wonderkamertjes van de wetenschap. En zo begrijpen we na het lezen van dit boek opeens hoe een pijnstiller de pijn kan vinden (dat vroeg ik me inderdaad al jaren af), wat er in je cellen werkelijk gebeurt, waarom je darmen zo hoogbegaafd zijn en nog zoveel meer.
Niemand zou dit beter kunnen illustreren dan Floor Rieder. Wat zijn zij en Jan Paul Schutten op elkaar ingespeeld! Waar de tekst een preciezere illustratie nodig heeft, levert zij die, waar er vrijheid is om meer fantasie te gebruiken, neemt zij die. Haar tekeningen zijn altijd klaar om nóg eens bekeken te worden, je ontdekt steeds wel wat nieuws.
Dit is opnieuw een hartenwerk van twee grote makers, daarbij is het weer schitterend uitgegeven door Gottmer en is de vormgeving (dit keer van Suzanne Nuis) heel sterk, en dus is dit boek: monumentaal.
 

DE EEN NA LAATSTE DOOD VAN HET MEISJE CAPONE - Isabel Hoving (Querido)

Dit dikke boek, een boek waar schrijfster Isabel Hoving de tijd voor nam, is 'in your face' en overweldigend. Het speelt aan het eind van deze eeuw en de toestand van de wereld, en vooral van het oude Europa, is deplorabel. Zowel op milieu- als politiek niveau lijken er geen wetten meer, is iedereen voor zichzelf begonnen. En Ewa Capone, zestien jaar, beweegt zich door die anarchie. Ze heeft haar hondje aan haar zijde, en doet gelukkig, gedurende het boek, liefdes en vriendschappen op. Maar ook die zijn nooit veilig en kunnen altijd leiden tot (een vorm van) de dood. Ja, daar gaat dit imposante boek over: over hoe je je voortbeweegt tussen leven en dood, en soms zelfs létterlijk daartussenin.
Wat Isabel Hoving hier presteert is ongelooflijk: ze lijkt van elke episode zoveel méér nog te weten dan wat we lezen, ze beheerst de hele materie en bepaalt precies wat wij te zien en te voelen krijgen. Dit boek trekt je dagenlang mee naar een kijk op de toekomst (ik las het ten tijde van de belangrijke Europese klimaattop in Parijs!) waaruit geen ontsnappen mogelijk is. DE EEN NA LAATSTE DOOD VAN HET MEISJE CAPONE is indrukwekkend, is meeslepend, is heftig, is brutaal, en doet vooral zo niéuw aan: nieuw in de Nederlandstalige fantasy-literatuur, nieuw in de Nederlandse Young Adult-literatuur. Isabel Hoving maakt van Ewa Capone een fenomeen, en dat is omdat ze dat zelf als schrijfster ook is: een fenomeen.